tag:blogger.com,1999:blog-74708524106174715992024-03-09T18:48:04.708-08:00Toponimia do Concello de MañónXosé Gonzálezhttp://www.blogger.com/profile/16295748184812609511noreply@blogger.comBlogger1125tag:blogger.com,1999:blog-7470852410617471599.post-19011314601445956672014-02-04T12:18:00.285-08:002024-03-09T10:57:02.909-08:00Apuntes de Toponimia do Concello de Mañón<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<div class="separator" style="clear: both;">
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg9NzCSV7G1VoyP9hoJANcyCKgSNXyK86tZawjudAcwzcqgC-PX6Zr4-AaAitZ2wFjFIiuIdZ5l_tc_XCJwThKPkx0nRYrDH5N4PDnuvzIKqsVR1_IC9ZoVYMH4VOijyyP_83cm74frdvE/s1600/ria+barqueiro1.jpg" style="margin-left: 1em; margin-right: 1em;"><img border="0" height="236" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg9NzCSV7G1VoyP9hoJANcyCKgSNXyK86tZawjudAcwzcqgC-PX6Zr4-AaAitZ2wFjFIiuIdZ5l_tc_XCJwThKPkx0nRYrDH5N4PDnuvzIKqsVR1_IC9ZoVYMH4VOijyyP_83cm74frdvE/s640/ria+barqueiro1.jpg" width="640" /></a></div>
<br />
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace;">A toponimia do concello de Mañón é un reflexo da rica macro e micro historia das poboacións que aquí se asentaron e medraron.</span><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEg9NzCSV7G1VoyP9hoJANcyCKgSNXyK86tZawjudAcwzcqgC-PX6Zr4-AaAitZ2wFjFIiuIdZ5l_tc_XCJwThKPkx0nRYrDH5N4PDnuvzIKqsVR1_IC9ZoVYMH4VOijyyP_83cm74frdvE/s1600/ria+barqueiro1.jpg"></a><br />
<a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiYJmL6RtZ_4M9nuZkzhumrN6cvC1CtCa046BTmgx1NRXHVkoSigBZqfQJLZsQskPQnbJ-3NOlyOTilzo9Se5Wsww8zPwQ6UNlcOxsMVG30al0iCBgFT9frLkyHwMxkhvYPe1pk5FpGy64/s1600/76px-Ma%C3%B1%C3%B3n.svg.png" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><img border="0" src="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEiYJmL6RtZ_4M9nuZkzhumrN6cvC1CtCa046BTmgx1NRXHVkoSigBZqfQJLZsQskPQnbJ-3NOlyOTilzo9Se5Wsww8zPwQ6UNlcOxsMVG30al0iCBgFT9frLkyHwMxkhvYPe1pk5FpGy64/s1600/76px-Ma%C3%B1%C3%B3n.svg.png" /></a><span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace;">Xa que logo, atopamos desde innúmeros topónimos de orixe prerromana, entre os que temos os ríos <a href="https://penadacataverna.blogspot.com/2013/04/rio-sor-posibeis-etimoloxias.html">Sor </a>e <a href="https://penadacataverna.blogspot.com/2019/02/un-novo-rio-sar-e-as-suas-implicacions.html">Sar</a>, o do mesmo Maañón, o de Vares (antiga <i>Uaris</i>). De aí pasamos aos de orixe romana e seguimos cos ecos de antigas <i>uillae,</i> </span><span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace;">como Sión, Segade ou Sande, </span><span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace;">nomes de tradición xermánica. Aínda aparece algún de posible orixe árabe, como a Arrufana ou a Alcaira, talvez ligado a fuxidos mozárabes que escaparon para o confín norte da Península.</span><br />
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace;">Os enigmas do "Sartego" ou os "Moementos" tamén resoan na toponimia do concello.</span><br />
<br />
<span style="font-family: "courier new" , "courier" , monospace;">A páxina achega, pois, este percorrido, en orde alfabética, que pretendemos sexa usado como material de consulta para aqueles que tivesen interese polo que hai agochado tras dos nomes dos lugares.</span><br />
<br />
Nota: non reproducimos a lista exhaustiva, excluímos aqueles con significado transparente.<br />
<span face=""><span style="font-family: "times new roman";">_________________________________________________</span></span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>ABELEDO </b>(As Grañas do Sor)</span><br />
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">ABELEIRAL, O</b><span face=""> </span><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Os termos "abeleiral" e "abeledo" indican un terreo onde abundan as abeleiras.</span><br />
<br />
<span face=""><b>ADRA DA BOUZA, A</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Unha "adra" é "a parte que correspondeu a cada veciño cando se dividiu un monte comunal". Neste caso sería a parte obtida dunha bouza (=terreo que está a monte, matorral, terra inculta). Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=adra&tipo_busca=lema">aquí</a>.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">AGRELAS</b><span face=""> (Bares)</span><br />
<span face="">Forma en diminutivo plural de "agra", co antigo diminutivo en -ela.</span><br />
<span face="">Unha "agra" é definida polo dicionario como "finca labrantía de certa extensión e cha, ou conxunto de heredades labrantías, xeralmente de varios donos, cerradas de arredor". Cf. DdD,</span><br />
<span face="">O sistema tradicional de parcelamento en agras consistía na división de parcelas agrupadas en bloques ou conxuntos, tendo cada un destes bloques ou "agra" un peche exterior comunal. Nas agras, as parcelas eran alongadas e delimitadas por marcos.</span><br />
<span face="">Xeralmente, as agras pechábanse despois da sementeira e abríanse cando a colleita. Deste modo, protexíase da entrada do gado e dos consecuentes danos nos cultivos. O peche era por unha cancela. As parcelas tiñan servidume de paso, que permitía sementar por orde. O peche das agras podía ser temporal mediante acumulación de terróns ou por sebes de ramas entrelazadas de toxo e xestas, ou permanente con muros de pedra (cf. S. Calvo, G. Méndez e R. A. Díaz, 2011. “Los paisajes culturales de agras en Galicia y su dinámica evolutiva” in "Ager").</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>AGUIEIRA, A</b> (As Grañas do Sor -lugar da Aguieira) </span><br />
<span face="">Alude a un lugar frecuentado polas aguias ou onde aniñan. Pode tratarse dunha referencia metafórica, aludindo á situación e orografía do lugar.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>AGUIÚNXOS, OS</b> (As Ribeiras do Sor)</span><br />
<span face="">Diminutivo de aguia. Rereriría, por tanto, a un lugar onde costuman aniñar ou parar estas aves. Posiblemente sexa nun sentido metafórico, aludindo a altura ou penedos do lugar.</span><br />
<span face="">Hai outro "Aguiúnxo" en Cariño.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><br /></span><span face=""><b>AGUZADOIROS, OS</b> (Bares) </span><br /><span face="">Un "aguzadoiro" defíneo o dicionario como "pedra na que se aguzan as ferramentas".</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">O topónimo debe aludir, por tanto, a un lugar onde se atopa un tipo de rochas de superficie áspera e resistente, axeitada para aguzar fouciños, coitelos e outras ferramentas de gume.<br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""></span>
<span face=""><b> ALCAIRA, A</b> (As Grañas do Sor)</span><br /><span face="">Nome derivado do árabe <i>alqaríyya</i>, en portugués <i>alcaria</i>, e en castelán <i>alcairía </i>ou <i>alquería</i>. Existe en Coriscada (NE de Portugal) o nome "alcaira", ao que se atribúe unha orixe referida a "casa campestre para gardar instrumentos de laboura" (cf. <a href="http://repositorio-aberto.up.pt/bitstream/10216/57070/2/TESEMESMARIAMAGROV1000142036.pdf">aquí</a> e <a href="http://www.priberam.pt/dlpo/default.aspx?pal=Alcaria">aquí</a>). </span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Aínda que improbable, pode ter relación con "alqueire", medida de capacidade e de superficie ampliamente usada en Portugal e no sur de Galiza chamado "alqueiro" (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?lang=gl&pescuda=alqueir*&tipo_busca=lema&comodins=s#RAGDiccionario1913-1928">DdD</a>). "Alqueire" comezou a empregarse n o S. XII </span><span face=""> e derivaría do árabe "alqueile"</span><span face="">(cf. Viterbo</span><span face="">, "</span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">Elucidário ..</i><span face="">"</span><span face="">).</span><br />
<br />
<span face="">Tamén podemos pensar en que teña a orixe no apelativo "<a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=algaira&tipo_busca=lema&comodins=s">algaria</a>", </span><span face="">que figura no dicionario de Aníbal Otero como "<i>úsase só en frases do tipo: Mole coma a algaria; cocido coma a algaria, para indicar que algo está moi brando</i>". Podería, xa que logo, referirse a un terreo mol, brando. </span><span face="">Como topónimo atopamos "A Veiga da Algaria" en Adelán (Alfoz). Aínda que</span><span face=""> improbable, podería tratarse un zoónimo: Constantino García recolle para "algaria" a acepcion de "garduña", e Rivas Quintas, para "algaria" e "algaira" a de xineta <i>"</i></span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">Gineta, especie de gato montés grande y de cola muy larga que todavía hay por estos montes</i><span face="">", o cal tamén podería encaixar nun topónimo. </span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><span face="">Semella en calquera dos casos que tería orixe árabe, tal como ocorre para "A Arrufana", tamén nas Grañas do Sor. </span>Hai un "Alqueira" en Lousame (A Coruña), que podería estar relacionado.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>ALIMPADOIROS DE RIBA</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Este topónimo remitirá ao lugar, xeralmente unha aira, común ou particular, onde aventaban o cereal despois de o mallar co mallo. Este aventamento era realizado para separar a gra da casca e do po.</span><br />
<span face="">O lugar debía ser ben soleado e aireado para facilitar o aventamento. </span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>ALLICAS, AS</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Sitio onde nacen as allicas. A "allica" é unha planta, unha especie de lirio. Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=allica&tipo_busca=lema">DdD</a></span><br />
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face=""><b>ALTO do SAIÑAL, O</b> (Mogor)</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Ver SAIÑAL.</div>
<br /></div>
<span face=""></span><span face=""><b>ANIDO </b>(Bares)</span><br />
<span face=""><span face="">Este lugar xa aparece atestado como "Casal de Anido" no 1545 nun "apeo" do Mosteiro da Coelleira </span><span face="">(c</span>f. E. Cal, 1983. "<i>El monasterio de san Miguel de la isla de la Colleira</i>"). Testaba dunha banda co río "Ferbeo" e pola outra na Fonte de Anido. Pertencían tamén a este casal a leira das Pardiñeiras e mais tamén outra leira situada en Campelo.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">O topónimo "Anido" ten unha orixe na hidronimia prerromana, formado en base a un tema <i>*an(n)-</i>. Este tema foi estudado por Bascuas (cf. pp. 429-431 de E. Bascuas, <i>"Mondoñedo y Valoría", in "Estudios Mindonienses" </i>17), que o vincula co radical céltico <i>*an-</i> ‘poza, pantano, lama’, do que deriva o galo <i>anam </i>‘charco, poza’ ou o topónimo Guadiana (< <i>wadi Ana</i>).</span><br />
<span face="">Dada a terminación no sufixo "-ido", abundancial, podería indicar un lugar onde abundan as "pozas", e de feito é o nome dun rego.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Este tema <i>an(n)-</i> é frecuente na toponimia galega, así Ares(< *<i>an-aris</i>), Ar(< *<i>an-are</i>).</span><br />
<span face="">É importante notar tamén a existencia do topónimo "Aneiros", que parece confirmar a "anido" como abundancial de "aneiro". Este abundancial non cremos que sexa de planta, pois -ido non sempre indica abundancial de planta, e.g. "pedrido".</span><br />
<span face="">Cabeza Quiles propón unha orixe en "ameneiro" > *amneiro> aneiro (do mesmo modo que somnu> sono (cf <a href="http://dspace.aestrada.com/jspui/bitstream/123456789/359/1/pg_117-136_cabeza_9.pdf">aquí</a>.), non o cremos probable, dada a existencia de topónimos como "Anero" en Cantabria, onde correspondería un **Añero.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Finalmente, cremos que outros topónimos tales como "Anilleiro", "Anilleira" poden ter tamén a mesma orixe temática.</span><br />
<span face="">"Anido" é un topónimo frecuente en toda a Mariña (<a href="http://toponimiavicedo.blogspot.com.es/2014/02/apuntes-sobre-microtoponimia-do.html">As Negradas</a>, A Rigueira).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>ANIVERSARIA, A</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">O termo "aniversaria", do latín <i>aniversaria</i> 'aniversarios', debe aludir a que o lugar foi deixado en herdanza coa obriga dunha renda anual, a pagar nunha determinada data do santoral.</span><br />
<span face="">En efecto, era relativamente frecuente que os testamentos establecesen a obriga anual aos herdeiros, de dar misas de "aniversaria" polo finado, ou esmola aos pobres, e incluíndo tamén por veces a cesión de foxa para o enterramento, na igrexa ou no camposanto. Por veces esta obriga quedaba en forma dun foro ligado ao terreo testado. Esta tradición, co mesmo nome, deuse non só en Galiza senón en Portugal (cf.Viterbo, "<i>Elucidário ..</i>" s.v. </span><span face=""> "</span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">anniversaria</i><span face="">")</span><span face=""> e mais en Asturias (cf. </span><a href="https://bibliotecavirtual.asturias.es/i18n/catalogo_imagenes/imagen.cmd?path=4006557&posicion=1" style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">aquí</a><span face="">), etc.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Aínda que nos dicionarios actuais de galego non figura "aniversaria", si figura no galego medieval, tanto "aniversaria" como "universaria". Así por ex. en 1284 "sobre razon da uniuerssaria... por razon da uniuerssaria" (cf. R. Lorenzo, 1977, <i>"La traducción gallega de la Crónica General y de la Crónica de Castilla"</i>. Vol. II). </span><span face="">Tamén figura no portugués medieval, así en 1314 <i>"hajão os conegos huum maravidil cad' anno por nossa anniversaria"</i> (cf. s.v. Viterbo, "<i>Elucidário</i>").</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">É un topónimo relativamente frecuente en Galiza, así dáse en Ribadeo, Burela, Mañón, As Somozas, San Sadurniño, Ferreira, etc.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>ARDELEIRO </b>(Bares)</span><br />
<span face="">O termo "ardeleiro" defíneo o dicionario como "defensor" (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=ardeleiro&tipo_busca=lema">DdD</a>), o cal podería encaixar como alcume ocasional neste caso. Contodo, dada a relativa frecuencia de "Ardeleiros" na toponimia galega, parece moi improbable esta orixe.</span><br />
<span face="">Por outra banda, Bascuas estudou o elemento hidronímico paleoeuropeo <i>*ard-</i>, dentro da raíz indoeuropea<i> *er-</i> 'fluír, moverse' (cf. p. 58 de E. Bascuas <i>"Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega"</i>). Se o</span><span face="">bservamos os topónimos Ardeleiro(s), </span><span face=""> a maioría t</span><span face="">eñen relación con hidrónimos: Muíño do Ardeleiro en Cerqueda (Malpica de Bergantiños), praia Ardeleiro (Carnota), Fonte de Ardeleiros e Lavadoiro de Ardeleiros, en Lousame, atestados no Tombo de Toxos Outos no </span><span face="">S. XII</span><span face=""> </span><span face="">como </span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">Ardiliario e Ardileyra </i><span face="">(cf. </span><a href="https://books.google.es/books?id=eslgphokZ7UC&pg=PA723&dq=ardiliario&hl=gl&sa=X&ei=QY6lVJmoK8T5UK-vhLAL&ved=0CCAQ6AEwAA#v=onepage&q=ardiliario&f=false" style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">aquí</a><span face="">)</span><span face="">. </span><br />
<span face="">Alternativamente, aínda que improbable, podería estar en relación co céltico <i>ard </i>'alto', similar ao latín <i>arduus </i>'empinado, escarpado'. No entanto, xa E. Bascuas indica que non está demostrada a difusión de tal termo na Gallaecia.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Por outro lado, Monteagudo asígnalle a un topónimo "Ardeleiro" de Pontedeume o significado de "bouza, mato" (cf.L. Monteagudo, 1984. in <a href="http://anuariobrigantino.betanzos.net/Ab1984PDF/1984%20033_046.pdf">Anuario Brigantino</a>), en base ao termo do franco-latín <i><a href="http://ducange.enc.sorbonne.fr/ARDILLARIA">ardillaria </a></i>rexistrado por Du Cange (cf. du Cange, et al., "Glossarium mediae et infimae latinitatis").</span><span face=""> No entanto, non</span><span face=""> está atestada a difusión de tal termo na Gallaecia,.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><span face="">Ademais dos múltiples "Ardeleiro", atopamos Ardilar en Samos e Ardilosa en Cedeira, así como varios "Ardilleiros" e o lugar de "Os Ardelleiros" en Burela, e "A Ardilleira" en Castro de Rei e en Boqueixón</span><span face="">. </span><span face="">Existe en </span><a href="http://toponimiamuras.blogspot.com.es/" style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">Muras </a><span face="">unhas "Penas Ardiñeiras", talvez da mesma raíz. Así mesmo, Navaza recolle "Ardereiras" en Chandrexa, que cremos podería ter a mesma orixe.</span></span><br />
<span face="">Finalmente indicar que existe "O Alderido" na Estrada, que podería indicar abundancial de aldereiro, co que apuntaría para un topónimo. No entanto, aínda levando artigo, non se pode descartar que Alderido derivase do nome medieval <i>Alderetus </i>(de feito está atestado Alderitiz, cf. A. Boullón, 1999. <i>"Antroponimia medieval galega (ss. VII-XII)"</i>).</span><br />
<div>
<span face=""><br /></span></div>
<span face=""></span><span face=""><b>ARGANZO </b>(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Este lugar está atestado con este nome no 1753 no Catastro de Ensenada para As Grañas, ao referir os muíños existentes.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">Derivado dun *Argantio. É de orixe pre-romana, tanto a raíz <i>*arg-</i> ("brillante", emparentada co céltico *<i>argant</i>-), como o sufixo adxetival "-antio". Podemos por tanto aventurar para Arganzo un significado do estilo "terreo que brilla". Cf. <a href="http://books.google.es/books?id=UHJX5bhjgIYC&pg=PA52&lpg=PA52&dq=arganzo+indoeuropeo&source=bl&ots=f3GhOd4Uf3&sig=hHVkgOscIlnoudmSUn6fB7Hjf_U&hl=gl&sa=X&ei=3Bt0UfC7O4fW7QbYlIG4DQ&ved=0CEEQ6AEwAg#v=onepage&q=arganzo%20indoeuropeo&f=false">aquí</a>.</span><br />
<span face="">Ver a entrada específica no blog </span><a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2013/05/arganzo-e-argonte.html" style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">Pena da Cataverna</a> <span face="">para máis detalle</span><span face="">.</span><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>ARNELA, A</b> (Mogor -lugar do Porto do Barqueiro)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">O dicionario define "arnela" como "praia en costa aberta, que se mete entre dous montes, e na que xeralmente desauga un río ou regato". Cf. DdD. Esta definición encaixa exactamente co topónimo que nos ocupa.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">A maioría dos autores concordan en derivar "Arnela" do latín *<i>arenella</i>, encaixando co significado de praia citado, aínda que non coas outras acepcións. Porén, isto non explicaría os toponimos "Arnoia" por exemplo.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">O topónimo que nos ocupa, a orixe é clara se observamos a súa situación: trátase dunha praia pequena"Arnela". É sabido que, ata o século XX, o termo galego para praia foi "area". Cando lle deron este nome <i>Arenella</i>, aínda non caera o "n" entre vocais. De <i>Arenella</i> relaxouse a pronuncia para Arnela, co cal non caeu o "n" ao non quedar xa entre vogais. </div><br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face=""><b>AROVELLO </b>(Mañón)</span></div>
<span face="">Este nome de núcleo de poboación podería derivar de "Aro Vello", "Agro Vello" ou de "Adro Vello", aínda que non coñecemos da existencia de capela ou igrexa antigamente nese lugar.</span><br />
<span face="">Probablemente o significado de "Aro" estea relacionado co elemento prerromano <i>*ar-</i>, da raíz indoeuropea <i>*er-</i> 'fluír', presente en moitos ríos europeos, e en particular en moitos "rego de Aro" da comarca.</span><br />
<span face="">Ver a entrada específica de blog <a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2013/07/regos-do-aro-e-arovello.html">A Pena da Cataverna</a> para máis detalles.</span><br />
<div>
<span face=""></span><br />
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><b>ARREDOALLOS, OS</b> (Mañón)</span></span><br />
<span face="">Probablemente derivado de "arredor", co significado de contorna, arredores, terreos que rodean.</span></div>
<div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><br /></span></span></div>
<span face="">
</span></div>
<span face=""></span><span face=""><b>ARRUFANA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Segundo Gonzalo Navaza, os termos "arrufana" e "arrifana", poden ser derivados do apelativo árabe </span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">ar-rayhan</i><span face="">, referido á planta da familia do mirto </span><span face=""> (cf. G. Navaza, "Fitotoponimia galega").</span><br />
<span face="">Partindo da existencia deste topónimo, poderíase pensar nunha influencia (posíbel inmigración ou repoboación?) mourisca ou mozárabe. </span><span face="">Non sería un caso illado: así por exemplo no viciño Ambosores atopamos o lugar "O Mouriscón", ou "Mouriscos" en Fazouro. </span><span face="">Esta orixe no léxico árabe tamén podería ocorrer nos casos doutros topónimos deste concello, como "A Alcaia" e "A Alcaira" (e lembremos tamén o "</span><span face="">castro das Alcaiás" </span><span face="">en Montoxo, Cedeira).</span><br />
<span face="">Existen outros topónimos "Arrufana" en Marín e en Mos (Pontevedra), un A Rufana (A Cañiza, Po), así como un "Arrifana" en Ramirás (Ourense). Hainos tamén en Portugal.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Alternativamente, podería ser derivado do verbo arrufar, e corresponder cun alcume de "a fachendosa", "persoa con ira". O sentido despectivo, xa recollido nas Cantigas de Santa María. No </span><span face="">século XVIII, </span><span face="">Sobreira rexistra o termo </span><br />
<span face=""> </span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">arrufaynado </i><span face="">: "o que anda garifo, alegre e contento".</span><br />
<span face="">A terminación -ana parece confirmar ese sentido despectivo, aínda que o elemento "-ana" tamén é coherente cunha introdución tardía, xa ben entrada a Idade Media, cando xa non se dá o fenómeno da caída dos -n- intervocálicos.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""></span><span face=""><b>ÁSPERA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(Bares)</span><br />
<span face="">O termo "áspera" ou "aspra" refire a terreo de bouza, ou terreo escarpado, alén do significado relativo a "terreo áspero". Viría de "<i>(terra) áspera</i>", ou incluso do latín "<i>aspera loca</i>" (cf. p. 306 de A. Moralejo, </span><span face="">1977</span><span face="">. "</span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">Toponimia gallega y leonesa</i><span face="">").</span><br />
<span face="">É un topónimo frecuente en Galiza. Hai outro próximo nas <a href="http://toponimiavicedo.blogspot.com.es/2014/02/apuntes-sobre-toponimia-do-concello-do.html">Negradas</a>.</span><br /><br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face=""><b>ATRAVESADAS</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, AS</b><span face=""> (Mogor)</span></div>
<span face="">Fincas cunha disposición transversal ás outras.</span><br />
<br />
<span face=""><b>AVESÍOS, OS</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Indica un lugar sombrío, na cara norte.</span><br />
<div>
<span face=""><br /></span></div>
<span face=""></span><span face=""><b>AVESURA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">É un topónimo moi abundante en Galiza, aínda que con significado incerto. Posiblemente derivado de "vesar", "arar profundamente, virando a terra, de modo que a tona e o terrón vaian para o fondo do rego" (cf. <a href="http://www.realacademiagalega.org/dicionario#searchNoun.do?nounTitle=vesar">RAG</a>).</span><br />
<span face="">Alternativamente de "avesura", relativo a lugar vesío.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><br /></span><span face=""><b>AZCOITO, O</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br /><span face="">A orixe e significado do nome desta poboación</span><span face=""> énos opaco, non se coñece.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">O Proxecto Toponimia de Galicia rexistra unhas terras O Ascoito en Bravos (Ourol), que probabelmente remitan a un posesor oriúndo deste Azcoito das Grañas.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Descoñecemos a pronuncia local, pero debe ser un castelanismo, pois en galego o natural sería Ascoito (igual que biscoito, esquerda, etc), tal como aparece no topónimo de Bravos indicado.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face=""><br /></span><span face=""><b>AZOR, O</b> (Mañón -lugar do Azor)</span><br />
<span face="">O lugar de Azor está situado perto do río. É un topónimo frecuente en Galiza e Portugal.</span><br />
<span face="">Como indica E. Bascuas, aínda que posiblemente estes topónimos non correspondan con outra cousa máis que con "azores", no entanto, tamén é posible que derive dun termo prerromano *<i>Apsore</i>, derivado do tema <i>*aps-</i>, basado na raíz indoeuropea <i>*ap- </i>'auga'. Cf. p. 184 de E. Bascuas <i>"Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega"</i>.</span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>BALEARTE, O</b> (Bares)</span><br />
<span face="">O termo "Balearte", co cal é designado un illote na costa de Bares, é de orixe incerta.</span><br />
<span face="">Podemos aventurar unha orixe un tanto estraña pero explicable: do euskera <i>bale-arte</i>, cun significado de 'entre as baleas'. Ver entrada do blog <a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2013/11/o-balearte-e-os-vascos.html">A Pena da Cataverna</a> para máis detalles.</span><br />
<span face="">Para datos locais sobre a pesca da balea, ver "O Coído da Atalaia".</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Alternativamente, podería proceder dun apelativo "baluarte", quer pola forma do illote ou por un significado metafórico de "amparo, defensa", tal como ocorre en varios topónimos "Baluarte", en Cospeito, en Cambre, en San Sadurniño.</span><br />
<br />
<span face=""><b>BALSEIROS, OS</b> (As Grañas)</span><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Debe remitir ao apelido ou alcume "Balseiro" dos antigos posesores do lugar. Este apelido xa está atestado en Galiza no século XIV (cf. L. Méndez. "Os sobrenomes nos apelidos"). Reforza esta hipótese o feito de ser un apelido frecuente na Mariña e no Ortegal (cf. CAG).</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Tamén podería aludir a un terreo cuberto de balsas ou charqueiras. </div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Os dicionarios tamén recollen a acepción do que ten o oficio de "conducir unha balsa para cruzar o río", cousa que non encaixa dada a situación do lugar.</div>
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face=""><b>BARALLOCA, A</b> (Mogor) </span></div>
<span face="">A interpretación deste topónimo é controvertida, dadas as múltiplas acepcións que ten "baralla", da cal deriva.</span><br />
<span face="">En Galiza atopamos unha chea de "A Baralla", "As Barallas", así como as formas diminutivas "Baralloá", "Baralló" e "Baralloca", o que demostra que era un apelativo de uso común antigamente.</span><br />
<span face="">Segundo M. Pidal, derivaría do latín <i>varalia </i>'sebe de varas'. Esta etimoloxía parece encaixar sendo un topónimo frecuente.</span><br />
<span face="">No galego medieval, e aínda conservado, "baralla" tiña o significado de "rifa, disputa". Algúns autores interpretan que se referiría a lugares onde xurdiron litixios pola súa propiedade ou usufruto. Porén, parece haber excesivos topónimos "Baralla", e semella unha excesiva cantidade de "rifas". Amais diso, non encaixaría nalgúns deles, como os mencionados Baralloca e Barallobre. Tampouco encaixarían ben outros "O Baralló". O profesor Bascuas tamén interpreta así o caso de "Baralláns".</span><br />
<span face="">A interpretación de orixe prerromana tamén é plausible, tendo en conta a existencia de Barallobre e de Baralloca. Aínda que Barralloca non fose citado por Bascuas dentro dos topónimos con orixe na raíz indoeuropea *<i>war </i>'auga', podería ter esa orixe. Apoiando esta hipótese, reparamos no típico sufixo prerromano -<i>okka </i>> -oca, ou tamén "Barallobre", coa terminación -bre que se asocia ao celta -briga 'fortificación'. </span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Por outra banda, ao estar este topónimo na beiramar podería referirse ao <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=baralloca&tipo_busca=lema">peixe dese nome</a>, parecido ao pinto. A</span><span face="">clárame un colega que a situación precisa deste topónimo é no final do Sarridal, despois de Fornos, xa contra Céltigos.</span><br />
<br />
<span face=""><b>BARBEITA</b> (Mogor)</span><br />
<span face="">De "(terra) barbeita", do latín <i>vervacta</i>. O dicionario define "barbeito" como "terra de labor que se deixa descansar unha tempada sen sementar", ou tamén "terra de secaño".</span><br />
<span face="">Os topónimos Barbeito e Barbeita son relativamente frecuentes na toponimia galega, así temos outro Barbeita no veciño concello de Ortigueira.</span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>BARCIA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(varios, en Mañón, As Grañas, etc)</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><b>BARCIAS, AS</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(varios, en Mañón, As Grañas, etc)</span><br />
<span face="">Unha barcia é un terreo chan e cultivado, un campo chan (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=barcia&tipo_busca=lema">DdD</a>), moitas veces ao pé dun río. </span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Por exemplo, nas Barcias<br />
<span face="">Canto á súa orixe, a serie Barcia/Varcia/Barxa foi detalladamente analizada por Bascuas. En efecto, Bascuas pón de manifesto o "absoluto predominio" da documentación antiga como <i>varcena </i>e despois varcia, en canto que a representación con "b" foi excepcional. Por isto e outras razóns, deriva "Barcia" e "Barxa" dunha forma paleoeuropea <i>*war-ki-na</i>, a partir da raíz indoeuropea <i>*war</i>- 'auga'; non lle dá orixe celta, ao non estar tal raíz extendida no celta (cf. pp. 154-155 de E. Bascuas</span><span face="">, 2014. </span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">"Novos estudos de hidronimia paleoeuropea galega")</i><span face="">.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">BARCÓS, OS</b><span face=""> </span><span face="">(Mañón)</span><br />
<span face="">Posiblemente se trate dun aumentativo de "barco", no sentido metafórico da orografía do terreo. Tanto este "Barcós" como o de Cabanas (O Vicedo) son núcleos de poboación e están situados nun lombo entre encostas pronunciadas, polo que si semella ter sentido orográfico.</span><br />
<span face="">Por outra banda, Bascuas non descarta tampouco unha orixe hidronímica nunha forma <i>*war-ko</i>, a raíz indoeuropea<i> *war-</i> 'auga, húmido'. Así, este sufixó -ón sería de orixe prerromana, frecuente na hidronimia. Cf. p. 167 de E. Bascuas <i>"Novos estudos de hidronimia paleoeuropea galega"</i>, 2014.</span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>BARES </b>(Bares)</span><br />
<span face="">Bares é mencionado como <i>Uaris </i>en varios documentos medievais, o primeiro deles un documento do rei Ordoño II do ano 916:</span><br />
<span face=""> ".<i>..regali mee dictioni obedire striti sunt et aliam uillam nomine Uaris cum familia sibi pertinenti per terminum de aqua de ectario.</i>" (cf. <i>CODOLGA</i>)</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Atendendo á forma atestada medieval <i>Uaris</i>, parece plausible a orixe nunha forma pertencente á lingua da hidronimia, a partir da raíz indoeuropea <i>*awer-</i> 'auga, mollar, chover, fluxo'</span><span face="">. </span><span face="">Esta raíz hidronímica sería a mesma que a do topónimo "Vara", para o que E. Bascuas asigna esa procedencia (cf. p. 91 de E. Bascuas </span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">"Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega"</i><span face="">). </span><br />
<span face="">Xa que logo, forma parte da serie de topónimos Baraza, Barizo, Baroña, Baraña, Baralla, A Vara, e posiblemente tamén Punta Varenta (Cariño).</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Por outra banda, é cuestionábel a interpretación tradicional de ter unha orixe na raíz indoeuropea<i> *bhar–</i> 'altura, proxección, punta' citado por Pokorny (<i>IEW</i>. 1959) : dado o feito de estar atestado como "<i>Uaris</i>" no 916, e tendo en conta que nesa época non había confusión na pronuncia do "v" fronte á do "b" (menos aínda no comezo de palabra), sería imposible tal orixe, pois terían escrito <i>baris</i> e non <i>uaris</i> (pronuncia /varis/). </span><br />
<span face="">Xa que logo, cremos que debería restituírse a transcrición "<b>Vares</b>" para este topónimo.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>BARONCELLE </b>(Mañón)</span><br />
<span face="">De <i>*(uilla) Baronzelli</i>, forma en xenitivo de <i>Baronzellus</i>, nome dun antigo posesor, nome de orixe posiblemente xermánica (cf. M. Costa <a href="http://frornarea.blogspot.com.es/2008/12/freguesias-da-terra-ch.html">Frornarea</a>).</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>BARQUEIRO, O</b> (Mogor)</span><br /><span face=""><span face="">Un lugar "Barqueiro", ue lindaba coa Igrexa de Mogor, </span></span>aparece xa atestado como <span face="">no 1545 nun "apeo" do Mosteiro da Coelleira </span><span face="">(c</span>f. E. Cal, 1983. "<i>El monasterio de san Miguel de la Isla de la Colleira</i>"), ao mencionar unha leira.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">É imposíbel determinar, sen máis documentación, se foi este o lugar que deu nome á poboación e finalmente á Ría, pero semella plausíbel pensar que o puido ser.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Claramente como núcleo de poboación, o Porto do Barqueiro xa figura atestado con este nome (castelanizado) nun mapa francés do 1793, que recolle a costa entre A Coelleira e o Porto de Bares (cf. "Havre de Barquero et Estaca de Vares" (cf. <a href="http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1139798&presentacion=pagina&posicion=1&registrardownload=0">GALICIANA</a>). Igualmente, no 1812 aparece noutra carta marítima inglesa como "Lugar del Barquero" (cf. <a href="http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1139723&presentacion=pagina&posicion=1&registrardownload=0">GALICIANA</a>).</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Canto ao nome da ría, novamente, nun plano francés de 1872, chámase "Plan de la Baie de Barquero", co cal mostra que daquela xa a ría era chamada "do Barqueiro" (<a href="http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1139756&presentacion=pagina&posicion=1&registrardownload=0">GALICIANA</a>), e o mesmo acontece cun mapa español de 1917 ("Plano de la Ría del Barquero". <a href="http://biblioteca.galiciana.gal/es/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1191902&presentacion=pagina&posicion=1&registrardownload=0">GALICIANA</a>).</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">A lenda indica que o nome lle foi dado por un barqueiro que había cando non existía ainda ponte para cruzar a desembocadura do Sor.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face=""><b>BARRAGÁN, O</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Topónimo derivado do alcume dun antigo posesor do terreo. O termo "barragán", existente tanto en galego, portugués e en castelán, indicaba ata a Idade media "home novo, forte", e despois tamén pasou a ter un significado despectivo de "home que vive en "concubinato" </span><span face="">(cf.Viterbo, "<i>Elucidário ..</i>" s.v. </span><span face=""> "</span><i><span face="">barragão</span></i><span face="">" e "<i>barregãa</i>")</span> (cf. Cantigas de Santa María : "<i>que hũa ssa barragãa ouve un escudeiron</i>").</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<br /></div>
<span face=""></span><span face=""><b>BARREIRA DA CONDOMIÑA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(Bares -lugar da Vila de Bares)</span><br />
<span face="">Fai referencia a un lugar con barro situado nunha condomiña. Unha condomiña, do latín medieval <i>condominia</i>, plural de <i>condomĭnĭum</i> ‘condominio, terra de dominio compartido entre varios donos, señores ou posesores’. Os topónimos que conteñen este nome son polo regular de orixe medieval e poden designar tanto núcleos de poboación como tamén herdades ou áreas rústicas que no pasado tiveron un réxime de propiedade desas características. </span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face=""><br /></span><span face=""><b>BATÁN, O</b> (As Grañas do Sor, Mañón)</span><br />
<span face="">Do latín <i>battere </i>'bater, golpear'. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face="">Os antigos batáns de auga eran dispositivos destinados á operación de abatanar ou bater os panos e teas de lá ou liño fabricadas nos teares caseiros. O batido era feito por dous mazos hidráulicos. O tecido era batido para o desengraxar e dar corpo; quedaban ao pé dos ríos e ao funcionar facían gran ruído.</span><br />
<span face=""><b><br />BAZALAR, O</b> (As Ribeiras do Sor)</span><br />
<span face="">De "bacelar", "lugar plantado de bacelos" (vides novas, nun terreo onde non se plantaran antes).</span><br />
<span face="">O termo "bacelo" vén do latín <i>bacillum </i>‘bastonciño’, diminutivo de <i>baculum </i>‘bastón’, ao lembrar os bacelos a forma dun bastón.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>BELADAL, O</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Derivado, con aférese, de "abeledal", lugar no que abundan as abelairas. </span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">No Catastro de Ensenada para a freguesía de <span style="font-family: "times new roman"; font-size: 16px;">S. Pantaleón de Cabanas</span> (1753) vén recollida a existencia dun "<i>sitio de Beledal</i>". Tamén no Diccionario de Madoz (1845) viña recollido outro Abeladal na frguesía do Vicedo. </div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">O Proxecto Toponimia de Galicia rexistra un "Belandal" en <a href="http://toponimiaalfoz.blogspot.com.es/">Alfoz</a>, así como un "Valadás" en Melide e "Baladás" en <a href="http://toponimiaviveiro.blogspot.com.es/">Chavín </a>e en Valdoviño.<br />
<span face="">Trátase dun topónimo con doble sufixo abundancial (-edo + -al) non son frecuente, tal como ocorre nos casos de "louredal", "toxedal", etc. </span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>BELLIGUEIRO, O</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Adxectivo que remite a un "lugar de vellegal". Un "bellegal" ou "vellegal" significa algo similar a "fraga", no sentido de terreo pedregoso e abrupto (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=vellegato&tipo_busca=lema">DdD</a>).</span><br />
<br /></div>
<span face=""><b>BETOI </b>(Bares)</span><br />
<span face="">Posiblemente de <i>*(agru/uilla) Uittoi,</i> indicando un agro ou unha <i>uilla </i>(casal, granxa, explotación agrícola) dun posesor chamado *<i>Uittoi</i>, nome de orixe xermánica - alternativamente <i>*(agru/uilla) Uittoni</i>, dun posesor chamado *<i>Uittone</i>.</span><br />
<span face="">En efecto, este antropónimo está documentado en Portugal, como apelido Betoy en 1258 e como nome aparece <i>Bettoy </i>no século XI (cf. A. A. Cortesão "<i>Onomástico Medieval</i>" in Vol IX de<i> "O Arqueólogo Portugués"</i>, 1904, <a href="http://www.patrimoniocultural.pt/static/data/publicacoes/o_arqueologo_portugues/serie_1/volume_9/118_onomastico.pdf">aquí</a>); derivaría da raíz xermánica <i>*witjan</i>, a mesma que a doutros antropónimos si documentados, tais como Vitila, Vitildus, e o famoso Vitiza. A segunda parte do antropónimo viría do elemento -oi, frecuente en Galiza e Portugal (Ansoi, Baldoi, Beloi, Francoi, Ganoi, Sendoi,etc). Tamén, en lugar dunha orixe en -oi, podemos pensar nunha orixe no sufixo hipocorístico -one, ou incluso a controversa terminación -oi.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Alternativamente, aínda que cremos máis improbable, de <i>*(agru) Bettonii</i>, relacionado co cognomina "<i>vetto</i>", e daí o xentilicio <i>Vettonius </i>ou <i>Bettonius</i>, nomes rexistrados na epigrafía. Cf. <a href="http://books.google.es/books?ei=XIl6UfexA-n17Aa9kICgBg&hl=es&id=dAlVAAAAYAAJ&dq=%22bettonius%22+vettones&q=%22bettonius%22+#search_anchor">aquí</a>.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">É interesante notar que este topónimo non corresponde na actualidade cun núcleo de poboación, ficamos coa pregunta de se talvez o houbo antigamente.</span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>BIMBORRA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(Bares)</span><br />
<span face="">Descoñecemos orixe e significado. Tal vez relacionado con "bimbarra" (="palanca").</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>BOCELO </b>(Bares)</span><br />
<span face="">Un "bocelo", antigo diminutivo de "boca" (</span>latín <i>bŭcca</i>), significa algo similar ao máis moderno "boqueira", unha portela, unha saída, abertura que hai nas sebes, valados, etcétera. Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=bocelo&tipo_busca=lema">DdD</a>. Tal como ocore con portela, por extensión, puido aplicarse a un paso entre montañas </div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">O Proxecto Toponimia de Galicia rexistra Bocelo en Malpica e no Corgo, así como Buceleiras en Ames.</div>
<span face=""><br /></span>
<span face=""></span><span face=""><b>BORRALLADAS, AS</b></span><span face=""> (Mogor)</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><b>BORRALLOS</b></span><span face=""> (As Grañas do Sor)</span><br /><span face=""><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">O termo borralla designa a cinza, o residuo de madeira totalmente queimada. Igualmente "borrallo" comparte esta acepción, que debe ser a que encaixa para un topónimo.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">A motivación destes nomes debe estar nas actividades de roza: cando se cavaba na roza, facían borralladas cos toxos, etc, que servían de abono para a sementeira de centeo ou trigo que se facía na roza.</div><div><br /></div></span><span face=""><b>BRANDEIRAS, AS</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Descoñecemos o significado.</span><br />
<span face="">Unha "branda" significa unha concavidade nalgo que debería ser liso.</span><br /><span face="">Nalgunhas comarcas ourensás designan como "branda" os montes altos nos que o gado atopa pasto no verán.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>BROZO, O</b> (Bares)</span><br />
<span face="">O termo "brozo" é de orixe céltica, segundo Corominas de *vroicos, e máis tarde *broccius. O significado sería de "uz", "breixo". No léxico da zona aínda se conserva o termo "brozada" (e daí "desbrozar").</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>CABIRTOS, OS </b>(Mogor)</span><br />
<span face="">O mesmo que "cabritos". Pode aludir a un lugar no que acostumaban ter cabras ou pode aludir ao alcume dun antigos posesores do lugar.</span><br />
<br />
<span face=""><b>CACHIZA </b>(Mañón)</span><br />
<span face=""><b>CACHIZAS, AS</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Orixe e significado incertos. Tal vez de animais dedicados á procreación, ou lugar onde os había do latín <i>castitia</i>, relacionado con "castizar" (procrear, "facer casta", crear prole). De feito, o nome "cachizo" significa "porco semental", tal vez referido a lugar onde houbese animais de cría.</span><br />
<span face="">No concello do Vicedo, limítrofe, existe en varios lugares o toponimo "o cacheiro", que podería estar relacionado.</span><br />
<span face=""></span><br />
<span face="">A "cachiza" é tamén un xogo con unha bola de madeira, mais non encaixaría moito nun topónimo.</span><br />
<br />
<span face=""><b>CADABARCOS </b>(Bares)</span><br />
<span face="">O nome "Cadabarcos" probablemente teña orixe prelatina, na frecuente raíz indoeuropea <i>*kat</i>, por veces interpretada como "por riba de". En concreto, podemos especular con que o nome Cadabarcos puidese</span> tratarse un antigo etnónimo (nome dun grupo de poboación) <i>*Catavar(i)cos</i>, o cal estaría estar en relación con Var(i)os, (talvez os habitantes de Bares, medieval <i>Varis</i>, ver comentarios sobre BARES). <br /><span face="">A respecto da raíz <i>*kat-, </i>véxase <a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2013/04/pena-da-cataverna-as-negradas.html">entrada específica no blog A Pena da Cataverna</a>.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">Por outro lado, podería ter relación c</span>o hidrónimo Cátavo, pero semella improbable.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face="">Sexa como for, Cadabarcos rexistra presenza humana xa de antigo, de feito foi alí escavada unha necrópole galaico-romana.</span></div>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face=""><b>CADAVAL, O</b> (As Grañas do Sor, Bares, Mañón)</span><br />
<span face="">Lugar onde abundan os cádavos:"toxal queimado no que permanecen os cepos dos toxos en pé". Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=cadaval&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span><br />
<span face="">En portugués "<i>cadava</i>" ten o mesmo significado. Cf. <a href="http://www.priberam.pt/dlpo/default.aspx?pal=cadava">Priberam</a>.</span><br />
<br /></div>
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face=""><b>CADEIRA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face=""> (Mogor)</span></div>
<span face="">Unha cadeira (do latín <i>cathedra</i>) designa</span><span face=""> un“banco triangular de tres pés, así como a parte do corpo.</span><br />
<span face="">Interpretaríase, en toponimia, como unha metáfora oronímica, referida á forma do lugar. </span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">Neste caso, remite a unha pena,</span> tal como se refire para este lugar no Catastro de Ensenada de Mogor (1752), ao definir os límites desa freguesía: </div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"> .. "<i>desde los Seixos Blancos se gira a la Peña que llaman de Cadeira</i>" ..</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face=""><br /></span><span face=""><b>CAÍNZO, O </b>(As Grañas do Sor)</span><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Un caínzo ou canizo designa unnha armazón ou tecido de varas, en particular de canas. Constantino García resume as múltiplas acepcións derivadas:</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><i> "armazón formado por unas tablas y un entretejido de cañas, varas o mimbres que tiene muchos usos: lateral del carro para sostener la carga; rastro para allanar la tierra después de arada; portilla de una finca; verja; recipiente que recibe las uvas para ser prensadas; cubierta que se coloca al comienzo de la campana de la chimenea y sirve para secar castañas y otros productos; cubierta sostenida por unos palos que hace el servicio de alpendre, etc".</i></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Rivas Quintas recolleu ademais a acepción de "Canaval" (lugar onde abundan as canas ou canaveiras), que pode ser a motivación de parte destes topónimos.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Un "caínzo", na toponimia galega, é un termo frecuente que pode referir a algunha construción ou armazón (talvez unha pesqueira no río) feita de canas ou vimbes. Tamén podemos pensar nun terreo cerrado de vimbes ou canas, nunha trampa feita de canas, ou incluso nunha cancela feita de tales materiais. Tamén encaixa unha adxectivación, de "terreo canizo", onde abundan as canas, tal como recolleu Rivas Quintas.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Por outro lado, seguindo a Navaza, encaixaría noutros topónimos tamén a a acepción de "Pesqueira" da voz "cañizo" (semella castelanismo) recollida por Eladio Rodriguez no seu dicionario.</div></div></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<br /></div>
<span face=""></span><span face=""><b>CAIÓN</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Etimoloxía e significado incertos. Seguindo a Miguel Costa, podería ter orixe céltica e estar relacionado co vocábulo galo <i>cagio </i>'sebe', 'campo cercado'</span>(cf. <a href="http://www.celtiberia.net/es/biblioteca/?id=2706">aquí</a>).. A terminación -ón en topónimos está, en parte dos casos, relacionada con topónimos de orixe céltica. En efeito, Matasovic identificou o protocéltico <i>*kagyo-</i> como 'curral, cercado'. Cf. p. 184 de R. Matasovic, <i>"Etymological Dictionary of Proto-Celtic"</i> (2009).</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face=""><br /></span><span face="">Hai varios Caión en Galiza, como p. ex. o Caión de Laracha (A Coruña). Xa fóra de Galiza atopamos "Cayón" en Asturias e Cantabria, así como documentado un Caion en 1198 na zona de Oña (Burgos). Tamén está atestado un Johan de Cayon veciño da Coruña en 1352.</span><br />
<span face="">É de notar o topónimo "A Caioga", na veciña parroquia de San Claudio, que podería gardar relación etimolóxica.</span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face=""><br /></span><span face=""><b>CAL da MALATA, O</b> (Bares)</span><br />
<span face="">Posiblemente relativo a "malatía", lepra. Hai outras interpretacións, como a dunha orixe prerromana, derivada da raíz indoeuropea <i>*mel-</i>.</span><br />
<span face="">Para máis detalle, ver entrada no blog <a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2013/04/maladas-malata-o-malato-os-malates.html">A Pena da Cataverna</a>.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>CAL do MACHO, O</b> (As Grañas do Sor -lugar do Cal do Macho)</span><br /><span face="">Neste contexto, o termo "macho" remite a un "mazo</span> grande para forxar o ferro". Deriva do latín <i>marculum </i>'martelo pequeno'.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Os topónimos "Macho" e "Machuco" son frecuentes con este significado. </div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Para este topónimo concreto, sendo nun "cale" ('espazo de terra formada pola parte baixa de dúas montañas ou alturas próximas'), confírmase a referencia a un martelo hidráulico, movido pola forza do río.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Como exemplo de atestación, a certificación expedida polo alcalde de Ortigueira Joseph Vicente Piñeiro y Osorio no 1786 “un machuco de agua […] en que se trabaja el fierro que viene de afuera y se utiliza para herraje de carros, clabazón de todos tamaños y mas menesteres, de gente labradora” (cf. E. Ramil e outros, "Historia de Ortigueira").</div>
<span face=""></span>
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">Podemos descartar a orixe obvia na palabra <i>masculum </i>'persoa de xénero masculino', pois tería pouco encaixe nun topónimo tan frecuente.</span><br />
<span face=""><br /></span></div>
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face=""><b>CALEIRA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor, Mañón)</span></div>
<span face="">Topónimo que remite a un lugar onde se extrae o cal, ou forno onde se queima o cal. Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=caleira&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br />
<span face="">Aínda que o apelativo "caleira tamén corresponde co nome dunha planta, é improbable que sexa esta a interpretación correcta, sería estraño que un topónimo tan frecuente referise ao nome singular dunha planta sen uso especialmente relevante.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>CALISTRO, O</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Posiblemente deturpación de "O Calixto", e remitirá a un antigo posesor do lugar.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>CALVOTES, OS</b> (Mogor)</span><br />
<span face="">Lugar con pouca vexetación. Topónimo derivado de "calvo", topónimo moi frecuente en Galiza. Tanto "calvo" como "calvelo", calvela e calveira refiren a un lugar sen vexetación arbórea ou arbustiva. Indícanos que, no momento de asignarlle este nome, os arredores estaba cuberto de árbores.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CALZADA, A</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face=""><b>CALZADA DA COSTA DO PORTO, A</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Topónimo transparente, aludindo a un camiño empedrado que pasaría por este lugar.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CAMBEIROS, OS</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Termo derivado de "camba". Talvez relativo ao alcume dun antigo posesor 'persoa de pernas tortas'. Porén, o termo "cambeiro" tén varias acepcións rexistradas (cf. <a href="http://www.realacademiagalega.org/dicionario#loadNoun.do?current_page=1&id=318545">RAG</a>):</span><br />
<ul>
<li><span face="">gancho, quer pau con gancho, quer gancho da gramalleira </span></li>
<li><span face="">caínzo </span></li>
<li><span face="">home de pernas tornas </span></li>
</ul>
<span face="">Noutras latitudes, Cambarius está documentado como nome de persoa, e tamén o termo <i>cambarius</i> é asociado con 'fabricante de cervexa'.</span><br />
<br />
<span face=""><b>CAMPELO </b>(Bares)</span><br />
<span face=""><span face="">Este lugar xa aparece atestado no 1545 nun "apeo" do Mosteiro da Coelleira </span><span face="">(c</span>f. E. Cal, 1983. "<i>El monasterio de san Miguel de la isla de la Colleira</i>"), ao mencionar unha leira pertencente ao Casal de Anido.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><br /></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">O dicionario de Aguirre del Río recolle "campelo" coa acepción de "prado pequeno" (cf. L. Aguirre, 1858. "Diccionario del dialecto gallego"). </span><br />
<span face="">Esta especialización do nome, xa non visto como puro diminutivo de campo, queda patente na toponimia con lugares como Campelín (Foz), cuxo diminutivo adicional -ín semella confirmar que "campelo" xa non era percibido como diminutivo.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CAMPICEIROS, OS </b>(Mañón)</span><br />
<span face="">O termo "campiceiro" deriva de "campizo", o cal define o dicionario como "campo pequeno sen cultivar, onde só medran vexetais espontáneos, que non se usan máis que para broza".</span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>CAMPO DA LADRA, O</b> (As Ribeiras do Sor)</span><br />
<span face="">Podería referirse a "Campo da Ladroa", dun alcume referido á posesora ou suceso ocorrido nese campo.</span><br /><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Igualment probábel é que se trate dun hidrónimo, o mesmo que ocorrería para Ladrido (<a href="https://toponimiaortigueira.blogspot.com/2017/03/toponimia-maior-de-ortigueira.html" target="_blank">Ortigueira</a>), derivado do tema prerromano *<i>lat-r-</i> 'terreo pantanoso', de orixe céltica ou antigoeuropea, a partir da raíz indoeuropea *<i>lat</i>- "pantano, lameiro, lama". Sería o mesmo que no caso do "río Ladra" (e o seu afluente "A Ladrela" en Xermade), documentado no ano 830 como <i>Latera</i> (cf. J.J. Moralejo. "Hidronimia prerromana de Gallaecia" in "Onomástica Galega II", 2008). Indicaría, por tanto, un lameiro ou algo similar.</div></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Por outro lado, González-Quevedo (cf. R. González-Quevedo, 2001. "La Fala de Palacios del Sil"), interpreta o lugar de L.ladréu (Palacios del Sil, León) como referencia á faldra do monte, derivándoo de <i>latus, -eris</i> ‘costado, lateral’. Similarmente, suxire ‘declive de un terreno’ Álvarez Maurín para os topónimos Latreto, Latruero, Laterario (cf. M. Pilar Álvarez Maurín, 1994. "Diplomática asturleonesa. Terminología toponímica"). Isto encaixa coas ´voces galegas ladreal, ladrairo, que dan nome ás cainzas laterais do carro (cf. DdD).</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Finalmente, Navaza indicou que os topónimos Ladrido, Ladredo, poderían indicar abundancial de ladairos (latín vulgar latanariu); no entanto, tendo en conta a documentación antiga indicada, debemos descartalo, dado que no ano 897 debería manter o "n" intervogálico.</div>
<span face="">Outros topónimos cercanos similares son "Pena Ladra" na Balsa (<a href="http://toponimiamuras.blogspot.com.es/">Muras</a>) e "A Ladrela" en <a href="http://toponimiaxermade.blogspot.com.es/">Xermade</a>.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>CAMPO de BREA, O</b> (Bares)</span><br />
<span face="">Brea pode ter varias orixes e significados, pero neste contexto remite a unha "vrea" ("verea", "vereda").</span><br />
<span face=""><span face=""><br /></span><span face=""><b>CAMPO do FURCO, O</b> (Bares)</span></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">O termo "furco" ten varias acepcións. Neste caso, remitiría a "foxo, furaco" (cf. Dicionário Estravis, e tamén E. Rivas "Frampas").</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">Este lugar vén recollido no Catastro de Ensenada da freguesía de Bares (1752), ao describir os límites da parroquia:</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><i> ... "sube al Campo del Tesouro y de él se baja a la fuente </i><i>que llaman de</i><i> Furco",,</i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><i><br /></i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">Igualmente vén recollido no Catastro de Ensenada da freguesía de Mogor (1752):</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><i> ... "del Campo </i><i>que llaman de</i><i> Tesouro de cuio sitio se vaxa ala fuente del</i><i> Furco" ..</i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><i><br /></i></span></div></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">Actualmente, segundo a toponimia recollida pola Xunta, o mesmo lugar é chamado indistintamente "Campo do Furco" e mais "O Tesouro".</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><br /></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><b>CAMPO do TURCO, O</b> (Bares)</span><br />
<span face="">Orixe incerta. Talvez derivado do alcume dun antigo posesor.</span><br />
<span face="">Alternativamente, de orixe prerromana. De feito, E. Bascuas admite a probabilidade de derivar da base orinímica <i>*turc-</i>, ou da hidronímica <i>*tur-ko</i>, derivada da raíz indoeuropea <i>*ter-</i>, presente en hidrónimos. Porén, Bascuas tampouco rexeita a posibilidade de que estes topónimos Turco e Turca deriven en algúns casos de alcumes. Cf. p. 317 de E. Bascuas <i>"Hidronimia y léxico de origen paleoeuropeo en Galicia"</i>. 2006.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>CAMPO do VISO, O</b> (Bares)</span><br />
<span face="">Un "viso" é "un sitio alto, sitio elevado" (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=viso&tipo_busca=lema">DdD</a>). Significaría, por tanto, "o campo do alto con boa vista".</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>CAMPÓN, O</b> (varios, en Mañón, Mogor, As Grañas do Sor, As Ribeiras do Sor)</span><br />
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">CAMPÓS, OS</b><span face=""> (Mañón -lugar do Morao)</span><br />
<span face="">O termo "campón" remite a un prado de secaño de moita extensión. Cf </span><a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=camp%F3n&tipo_busca=lema" style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">DdD</a><span face="">.</span><span face=""></span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CAMPOSA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(</span><span face="">Mogor -lugar de Pumar de Vale</span><span face="">)</span><br />
<span face="">O termo "camposa" indica un campo grande e chan (cf. </span><a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=camposa&tipo_busca=lema" style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">DdD</a><span face="">).</span><span face=""></span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CANDA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(Mañón -lugar do Morao)</span><br />
<span face=""><b>CANDEDO</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Os apelativos "canda" e "cando" son sinónimos de "garabullo, guizo". </span><br />
<span face="">O termo "candedo", do latín *<i>candanetum </i>'garabullal', lugar onde hai "candos". Cf. <a href="http://dspace.usc.es/bitstream/10347/3529/1/pg_303-312_verba4.pdf">aquí</a> e E. Rivas (2001).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Estes topónimos son frecuentes en Galiza: Candaedo, Candaendo, a Canda, o Candal, Candaoso, Candaosa, etc. En Asturias, León e Zamora existen as formas correspondentes Cándano, Cándana, Candanal, etc.</span><br />
<div>
<span face=""></span><br />
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">CANTELO, O </b><span face="">(</span><span face="">As Grañas do Sor</span><span face="">)</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">CANTIÑOS, OS</b><span face=""> (As Grañas do Sor)</span></span></div><div style="font-family: "times new roman";"><b>CANTOS, OS</b> (Mañón)</div><div><div style="font-family: "times new roman";"><span face="">O topónimo "Canto" é frecuente en Galiza, incluíndo os seus derivados Cantelo, Cantiño, Cantón.</span></div><span face=""></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">O termo "Cantelo" é a f</span><span face="">orma antiga de diminutivo de "canto", mentres que "cantiño" é un diminutivo máis moderno e aínda produtivo.</span></span></div>
<span face="">
</span>
<br />
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">O apelativo "canto" tén varias acepcións en galego; a que ao meu ver máis encaixa na toponimia é a de "recuncho", "lugar apartado", "saliente", "lado". Isto é o caso en topónimos como "O Canto do Pazo" (Cervo), "O Canto da Vila" en Silán (Muras), ou "O Canto do Prado" no Burgo (Muras).</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><br /></span><span face="">Hai quen lle dá a esta acepción de "canto" unha orixe celta. Corominas asígnalle unha orixe no latín <i>cantus</i> 'llanta de metal', que tería unha procedencia estranxeira, talvez céltica en relación co antigo bretón <i>cant </i>'circo, aro'. En calquera caso, a forma protoindoeuropea <i>*kan-tho</i> 'recuncho, extremo' está presente en moitas linguas indoeuropeas, non só celtas, incluíndo o polaco <i>kąt </i>'ángulo' (< protoeslavo <i>kǫtъ</i>), ou o lituano <i>kampas</i>.</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><br /></span><span face="">Outra acepción que nalgúns casos podería encaixar é a de "pedra, pedra grande non tallada" presente tamén na maioría dos dicionarios de galego (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=canto&tipo_busca=lema&comodins=s">DdD</a>). Corominas dá por case segura unha orixe céltica (cf. Corominas, DCECH, s.v. canto iii).</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";"><br /></div><span face="">
<span face=""><b>CARBALLÁS, OS</b> (Mañón -lugar dos Carballás)</span><br />
<span face="">Un "carballal", o mesmo que "</span></span>carballeda" e "carballeira", remite a un lugar poboado de carballos. </div><div><span face="">
<span face="">O apelativo "carballo" é de orixe prerromana. O correspondente termo en latín, <i>robur,</i> non perdurou no galego, excepto na toponimia, na que si se conserva a forma "reboredo", co mesmo significado que carballal.</span></span></div><div><span face="">Figura atestado no Catastro de Ensenada para Mañón (1752) como "sitio dos Carballás".<br /></span><br />
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><b>CARDÍMARA </b>(Mogor </span></span>-lugar de San Fiz)</div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Debe remitir ao nome dun antigo posesor do lugar. </span></span></div><div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face="">Canto á etimoloxía de Cardímara, semella plausible unha orixe en Cas-de-Uímara, aludindo a unha <i>uilla</i> altomedieval, un casal dun posesor chamado Vímara ou Guímara, nome altomedieval de orixe xermánica.</span></span></div><div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face="">Puido incluír esta <i>uilla</i> altomedieval o lugar de San Fiz, onde se sitúa A Torre, topónimo este transparente, que remite á existencia dunha casa forte.</span></span></div>
<div class="separator" style="clear: both; font-family: "times new roman";"><br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; font-family: "times new roman";">
<span face=""><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">CAROCEIRO, O</b><span face=""> </span><span face="">(Bares)</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Podería vir de "lugar caroceiro", onde recollen "carozas", a parte dura que encerra o froito do piñeiro. As carozas eran usadas para facer o lume, pola sua boa combustión. Porén, co sufixo "-eiro" tamén pode apuntar para un tipo de árbore (e.g. "vieiteiro", "abruñeiro", "pereiro"), o que encaixaría coa información que achega Xabier Moure, que recolle no concello limítrofe do Vicedo outro "Caroceiro", atestado como "Carruceiro" no Cadastro de Ensenada. Cf. <a href="http://patrimoniodovicedo.blogspot.com.es/2011/06/toponimia-do-concello-do-vicedo.html">aquí</a>.</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face="">Sería, portanto, a árbore que Sarmiento recolle co nome"carruceiro", unha clase de maciñeira selvaxe, cun froito ao que chaman "carozos". Cf. <a href="http://www.canedo.eu/toponimia/lugaresCo.pdf">aquí</a>.</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Tería evoluído de "carruceiro" para "caroceiro" por etimoloxía popular, pois o termo "caroza" é común nesta zona, referido á parte dura que encerra o froito do piñeiro. </span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><br /></span><span face=""><b>CARRANCO, O </b></span><span face=""> </span><span face="">(varios, Mañón, As Grañas do Sor)</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><b>CARRANCO da BARCIA, O </b></span><span face=""> </span><span face="">(varios, Mañón, As Grañas do Sor)</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><b>CARRANCO de FRAGA, O </b></span><span face=""> </span><span face="">(varios, Mañón, As Grañas do Sor)</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><b>CARRANCO do BARRAL, O</b> (varios, Mañón, As Grañas do Sor)</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Aínda que os dicionarios consultados somente indiquen para "carranco" o significado de "unha clase de paxaro" e a outra de "verme" (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=carranco&tipo_busca=lema">DdD</a>), existe unha acepción na zona relacionada con "encosta", "ladeira", "lugar peado", similar a barranco.</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Neste caso, a orografía de varios deles, en encosta (ladeira), parece confirmar esta interpretación. </span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Deriva da raíz prelatina *<i>kar(r)</i>, "rocha, lugar pedregoso", xunto co típico sufixo -anco, tamén típico na toponimia de orixe prerromana.</span></span></div><div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face="">O topónimo "Carranco" é relativamente frecuente, así por exemplo o </span></span><span style="font-family: "Times New Roman";">Proxecto Toponimia de Galicia</span> teno rexistrado en Muras, Ourol, Barreiros. Tampouco é un apelativo restrinxido xeograficamente: inclusive en siciliano existe a forma análoga <i>carrancu</i> 'lugar escarpado'. Hai tamén un "Carranque" en Toledo, nunha zona de talude da ribeira do río Guadarrama.</div>
<span face="">
</span>
<br />
<div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><b>CARRANQUEIRA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(Mañón)</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Adxectivo que cualifica un lugar como situado nun carranco. Ver "O Carranco".</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><br /></span><span face=""><b>CARREIRA, A</b> (Mogor)</span></span></div><div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><b>CARREIRAS, AS</b> (Mañón)</span></span></div>
<div><div><span style="font-family: times new roman;">Estes topónimos, derivados do apelativo "carreira", remiten a unha (vía) carreira, un camiño feito para a pasaxe de carros ou incluso á presenza de "antigos carrís creados polo paso continuado de carros". Deriva do latín vulgar carraria, feminino do adxectivo <i>carrarius</i>, derivado do substantivo <i>carru </i>(> galego carro), un termo céltico que incorporou o latín.</span></div><div><span style="font-family: times new roman;"><br /></span></div><div><span style="font-family: times new roman;">O <span style="font-family: "Times New Roman";">Proxecto Toponimia de Galicia</span> rexistra o topónimo A Carreira en 45 concellos galegos, así como outras ocorrencias en plural nos concellos do Barco de Valdeorras, Lalín, Monfero e A Pastoriza. Tamén encontramos ambas singular e plural sen artigo Carreira en Ames, Padrenda, Ponteareas, Taboada e Zas; e Carreiras en Lalín, Lobeira e Pontecesures. Alén diso, forma parte de nomes de lugar compostos, como Bocacarreira (Begonte), A Carreira Vella (Outeiro de Rei) ou Ponte Carreira (Frades). </span></div></div><div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><br /></span><span face=""><b>CASAGRANDE, A</b> (Mañón -lugar da Casagrande)</span></span></div><div style="font-family: "times new roman";"><span face="">O sintagma "Casa Grande", debe indicar a antiga presenza dunha casa señorial. O feito de que neste lugar estar tamén AS REGAS DOS SEÑORES e mais O CASÓN, confirma esta hipótese.</span></div></div>
<div>
<span face=""><span face=""><br /></span></span></div>
<span face="">
</span></div>
<span face=""><b>CASAL DE SANDE</b> (As Ribeiras do Sor)</span><br />
<span face="">O termo "casal", do latín <i>casalem</i>, designaba na Idade Media unha propiedade illada no campo, moitas veces unha granxa, incluindo tanto a casa coma as dependencias auxiliares e terras darredor. Representaba daquela un tipo de poboamento rural. Máis tarde pasou a referirse a un grupo de casas nunha aldea.</span><br />
<span face="">Canto a Sande, remite ao antigo posesor do lugar. É dun nome masculino de orixe xermánica, formado a partir da raíz gótica <i>*santh </i>'verdadeiro'. Cf. p. 334, J. Piel <i>"Os nomes germánicos na toponímia portuguesa" in "Boletim de filologia"</i>, Tomo VI.</span><br />
<span face="">É importante notar que a orixe xermánica do nome non indica que o posesor fose desa orixe, xa que estes nomes foron populares na Idade Media.</span><span face=""><br /></span>
<span face="">Figura no Dicionario de Madoz (1845-1850) con este mesmo nome.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>CASATEITE DE BAIXO </b></span><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face=""><b>CASATEITE </b><b>DE RIBA </b></span><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face=""><b>CASATEITE </b><b>DO MEDIO</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Este lugar está atestado </span>como "<i>casa Teite</i>" no 1753 no Catastro de Ensenada para As Grañas, ao referir os muíños existentes.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">O nome proviría de "casa teita", casa á que lle puñeron "teito", no sentido de tellado. O Nomenclator rexistra</span> lugares co nome "Casateita", por exemplo en Muras. Canto á diferente terminación, da relaxación da pronuncia do -a para -e, non é un fenómeno estraño, senón que ocorre en moitos topónimos (cf. P. Martínez <a href="http://www.gencat.cat/llengua/BTPL/ICOS2011/132.pdf">aquí</a>).<br />
<span face="">Nótese que, o "teito" podía ser de palla, e sería necesario renovalo (teitear) de cada 15 anos, con palla nova de centeo (un grosor duns 40cm, cf. <a href="http://gdr5leader.webcindario.com/ReunionPropietariosTeitosPalla_Piornedo29072011.pdf">aquí</a>).</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Con todo, aínda que improbable, tampouco podemos desbotar unha orixe no composto <i>*Casa Tagiti</i>, dun posesor chamado <i>Tagitus </i>ou <i>Tegitus</i>, nome rexistrado en documentos medievais. Igualmente, o paso de <i>*Teite</i> para Teita sería un fenómeno común na toponimia galega (cf. P. Martínez <a href="http://www.gencat.cat/llengua/BTPL/ICOS2011/132.pdf">aquí</a>).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CASCAVIAL, O</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Posiblemente deturpación de "Cascabullal": A súa orixe é de "cascabullal", de "cascabullo", lugar cheo de cascas. Escombreira.</span><br />
<span face="">Existe un "O Cascabellal" nas <a href="http://toponimiavicedo.blogspot.com.es/2014/02/apuntes-sobre-microtoponimia-do.html">Negradas</a>, no cal tamén aínda se vían hai non moito a presenza de cascas de moluscos.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>CASCÓN, O</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">O nome deste núcleo de poboación talvez derive de <i>*(uilla) Casconii</i>, forma en xenitivo de <i>Casconius</i>, nome do antigo posesor desta <i>uilla </i>(granxa, explotación agrícola). É un nome de orixe latina.</span><br />
<span face="">Non cremos que teña relación co apelativo "cascón" 'castaña seca con casca', pois non está recollido nesta comarca e tampouco tería moito encaixe como topónimo.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Figura atestado no Catastro de Ensenada para Mañón (1752) o "Rego do Cascón" :</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><i> ... "rego de San Martín, llamado por otro nombre do Cascón"...</i><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CASÓN, O </b></span><span face="">(</span><span face="">As Grañas do Sor )</span><br />
<span face=""><span face=""><b>CASÓN, O </b></span><span face="">(Mañón </span></span>-lugar da Casagrande)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">CASÓS, OS</b><span face=""> (Mañón)</span><br />
<span face="">A voz "casón" é o aumentativo de "casa". Nalgúns casos, "casón" debe interpretarse como aludindo a unha "casa grande", no sentido de "casa señorial". Concretamente, para o existente no lugar da Casagrande, é patente esta alusión.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Outro exemplo témolo en Miraz (Xermade), onde as terras O Casón se atopan ao pé do lugar da Torre de Miraz.<br />
<div style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">
<span face=""><b><br /></b></span></div>
<span face=""></span><span face=""><b>CASTELAOS, OS</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Indicando un lugar pertencente a un </span><span face="">posesor con apelido ou alcume "Castelao", </span><span face="">talvez por ser</span><span face=""> orixinario de Castela ou por ter ido aló á sega do trigo, feito común en séculos pasados. É de notar que, se se tratase de oriúndos de Castela, puido ser da Castela de Ourense (cf. </span>P.Sarmiento, 1969. <span face="">"</span>Castellanos de Orense", en GRIAL 26).</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>CASTELO de XUXARRIDO, O</b> (Bares)</span><br />
<span face="">Ver máis embaixo o topónimo "Xuxarrido".</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>CASTRO</b> (Bares)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>CASTRO, O</b> (Mañón -lugar do Castro)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>CASTRO, O</b> (Mogor)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>CASTROS, OS</b> (As Grañas)<br /><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Voz derivada do latín <i>castrum</i> 'castelo, fortaleza’'. En galego designa un tipo de asentamento prehistórico característico do Noroeste peninsular, aínda que tamén é usado na toponimia para se referir a outra clase de edificacións semellantes ou mesmo a unha elevación do terreo onde puidese ter existido un castro (cf. P. Martínez Lema, 2012. "Toponimia de Begonte e Rábade").</div>
<span face=""><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><br /></span></div><span face=""><b>CATADOIRA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(Mañón)</span><span face=""><br /></span><span face=""><b>CATADOIROS, OS</b> (Mañón)</span><br /><span face="">Podería provir de "<i>captatoria</i>", posto de "observación" ou de "caza". Existen outras, por exemplo en Cariño, na Régoa (Cedeira), un Catadoiro en Vieiro.</span></span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>CATABOIS </b>(Bares)</span><br />
<span face="">Podería ser un nome de orixe pre-romana, de <i>*kat(t)-</i> + boi : "altura por riba dos penedos". Fáltanos coñecer o sitio para confirmarmos esta opción.</span><br />
<span face="">Alternativamente, podería provir de "capta boves", "lugar de vixiancia dos bois, do gado", aínda que é improbable, dado que tamén existe o topónimo "Cataboi", e non encaixa un significado relativo a que se vixiase un único boi.</span><br />
<span face="">Ver <a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2013/04/pena-da-cataverna-as-negradas.html">A Pena da Cataverna</a> para máis detalles a respeito da raíz <i>*kat(t)</i>.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>CATASOL</b> (Bares)</span><br />
<span face="">Ainda que poida ter unha orixe no significado directo ("cata + sol"), é tamén posíbel unha orixe prerromana. Existen outros "Catasol" en Galiza, o que fai improbable, ao noso entender, a frecuencia de "sol" no significado de astro.</span><br />
<span face="">O elemento prerromano<i> *kat(t)</i> é mais coñecido, o elemento -sol é mais incerto. Podemos aventurar relacionalo con un *cata-saure , onde "Saure" indicaría "auga, río", e tería a mesma orixe que o topónimo do río Sor. De catasaure > catasol, tendo un significado de "por riba da auga", "caída de auga ".</span><br />
<span face=""></span>
<span face="">Ver <a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2013/04/pena-da-cataverna-as-negradas.html">A Pena da Cataverna</a> a respeito da raíz catt- e a <a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2013/04/rio-sor-posibeis-etimoloxias.html">entrada Río Sor</a> a respeito de -sol.</span><br />
<div><br /></div>
<span face=""><b>CABECEIRAS DE GALVÁN </b>(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Topónimo transparente, remitindo á situación do lugar con respecto ao lugar de Galván.Ver "GALVÁN".</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""></span><span face=""><b>CAXIGAL, O</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Un lugar onde abundan os caxigos.</span><br />
<div>
<br /></div>
<div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><b>CELEIRO, O</b> (Mañón)</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">O topónimo "Celeiro" vén do latín tardío <i>cellarium</i>, e faría referencia a "edificación para despensa, silo, lugar onde se almacenan provisións, hórreo". </span></span></div>
<span face="">
</span>
<br />
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Na Idade Media, estas construcións eran parte do entorno dunha casa rural, granxa ou entidade monástica. A súa función era de lugares para a conservación e procesamento de produtos, maiormente cereais e viño, para o cal dispoñían de arcas para gardar a gra e cubas para gardar o viño (cf. p. 201, X. Varela, 2008, "Léxico cotián na alta Idade Media de Galicia: a arquitectura civil").</span></span></div>
<span face="">
</span>
<br />
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Hai autores que postulan que os "celeiro" poderían facer referencia aos hórreos de tipoloxía galega. A documentación medieval existente fai rexeitar esta suposición, se ben que, tal como indica </span><span face="">Xaime Varela, </span><span face="">nalgúns casos poderían ter esta acepción, e de feito actualmente </span><span face="">"celeiro"</span><span face=""> pode ser sinónimo de "hórreo" na lingua galega </span><span face="">(cf. p. 202, X. Varela, 2008, "Léxico cotián na alta Idade Media de Galicia: a arquitectura civil").</span></span></div>
<span face="">
</span>
<br />
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><b>CENTOLAR, O</b> (Bares)</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Trátase dun lugar situado nun cantil, e remite á abundancia de centolos, ou propicio para a súa captura.</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><br /></span><span face=""><b>CERNADO, O</b> (As Grañas do Sor)</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">O termo "cernado" viría do latín <i>(locum) cineratum</i> 'lugar queimado' (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=cernada&tipo_busca=lema">DDD</a>). Tería relación con sitios de monte onde se facían actividades de <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=roza&tipo_busca=lema">roza</a>: facían borralladas ao queimaren os toxos e outros arbustos, que servían de abono para logo plantar o cereal (maiormente centeo).</span></span></div>
<span face="">
</span>
<br />
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Di Risco: "<i>Nas terras de montaña, vese ao lonxe polo vrau arder o monte en moitos lados, dando de día un basto fume azul que vai empardecendo conforme sobe, e véndose de noite as luces e o resprandor das flamas baixas, coma se estivesen acendendo braseiros eiquí e acolá. Ollando ao lonxe, as máis das veces é o fume o único que se move na calma azul da largancía</i>" (cf. V. Risco, "Terra de Melide"). </span></span></div>
<span face="">
</span>
<div><br /></div><div><b>CERRADO, O</b> (Varios lugares)</div><div>Os topónimos "cerrado" e "cerrada" remiten no xeral a unha finca rodeada de muro, moitas veces muro baixo, dun metro ou menos. En masculino, "cerrado", costuman aludir a un (monte) cerrado.</div><div><br /></div>
<div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><span face=""><b>CHAMBERGO, O</b> (Mañón)</span></span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><span face="">Posiblemente un alcume derivado de "chamberga", nome que deriva dun tipo de casaca, e que se aplica tamén para indicar individuos cun corpo dese xeito.</span></span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><span face=""><br /></span><span face=""><b>CHAO de MONTILLE, O</b> (Mogor)</span></span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><span face="">Posiblemente dun posesor chamado <i>Montilius</i>, na forma en xenitivo <i>Montilii</i>.</span></span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";"><br /></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><span face=""><b>CHAO de SELLEIROS</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, O</b><span face=""> </span><span face="">(Mañón)</span></span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><span face="">O termo "selleiros" remite a "fabricantes de sellas". As sellas eran vasillas de madeira con aros de metal, moi usadas antigamente.</span></span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><span face=""><b><br />CHAO das MEDAS</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, O</b><span face=""> </span><span face="">(Mañón)</span></span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><span face="">O apelativo "meda", do latín <i>meta</i>, fai referencia a unha forma de cono truncado, a monte cónico con punta redondeada. En particular, ten a acepción de morea de mollos de cereal segado, e tamén a de 'mámoa', ‘enterramento funerario prehistórico’.</span></span></span></div>
<span face=""><span face="">
</span>
</span><br />
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><span face="">Este topónimo pode indicar, por tanto, a (antiga) existencia dun conxunto de mámoas nese lugar, ou ben, menos suxerente, o lugar onde colocaban as medas de cereal para realizar a malla.</span></span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";"><br /></div>
<div class="separator" style="clear: both; font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><a href="https://blogger.googleusercontent.com/img/b/R29vZ2xl/AVvXsEjlRHyfZTZTAONy-NkMwH8e-r8DVuhWoKZupZF1x3SMLzfCFk1_93hTN0yb33q2a9Y4lU6BODXhIVyOhsuScKCoyCaGLe2IQfMI946fukZ3mOBjJqd07RWIJh_ihFfpSXOztIUBdcUsMTk/s1600/Porto+de+Bares.jpg" style="clear: right; float: right; margin-bottom: 1em; margin-left: 1em;"><span face=""></span></a><span face=""><b>CHAO dos CANEIROS</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, O</b><span face=""> </span><span face="">(As Grañas do Sor)</span></span></span></div>
<div>
<span face="">Un "caneiro" é unha canle, un canal, por veces usado para pescar.</span><br />
<span face="">Os "caneiros" xa foron definidos por Sarmiento como "Los canales de los ríos para la pesca" (M. Sarmiento (1746-1755c): Catálogo de voces y frases de la lengua gallega").</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">O dicionario de (M. Valladares (1884): Diccionario gallego-castellano") dalle un sentido máis específico, que talvez fose o caso: "</span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">Canal de pesca, compuesto ordinariamente de dos muros, ó estacadas, llamados guiares : muros, ó estacadas, que desde las opuestas orillas de un rio convergen en determinado punto del mismo, formando angulo, en cuyo vértice hay uno ó mas boquetes, para colocar las redes que son á manera de manga y destinadas por lo regular, á coger anguilas</i><span face="">.</span></div>
<div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><span face=""><br /></span><span face=""><b>CHOPE</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, O</b><span face=""> </span><span face="">(Mañón)</span></span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><span face="">O termo "chope" defíneo o dicionario de Aníbal Otero (1967) como "pedazo pequeno dun monte cercado." A mesma acepción recolle máis tarde o dicionario de X. L. Franco (1972). Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=chope&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span></span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><span face="">Atopámolo na toponimia menor de varios concellos de toda Galiza, como en Muras, na Estrada, etc.</span></span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";"><br /></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><span face=""><b>CHORENTE </b>(Mañón)</span></span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><span face="">De <i>(uilla) Florentii</i>, remitindo ao antigo posesor da <i>uilla </i>altomedieval<i> </i>("explotación agrícola, granxa") que tería existido neste lugar. O nome deriva da forma en xenitivo de <i>Florentius</i>, de orixe latina.</span></span></span></div>
<span face=""><span face="">
</span></span>
<br />
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><span face=""></span><span face=""><b>CHOUSÓN DE SEOANE, O</b> (Mogor)</span></span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><span face="">O nome "chousón" é o aumentativo de "chousa" 'Porción de monte cercada, de non moita extensión', e derivado do latín <i>clausa</i> 'pechada'.</span></span></span></div>
<span face=""><span face="">
</span></span>
<br />
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><span face="">Canto a Seoane, refere ao apelido dun antigo posesor da chousa. Este apelido deriva dun haxiotopónimo, de <i>Sanctus Iohannes </i>(San Xoán). Xa na Idade Media pasaría na pronuncia popular para *<i>Saneoane</i>, e daí, seguindo a queda do -n- no galego, para "Seoane". Aínda, desa forma, evoluíu para Seivane, Sevane e Savane, todos eles rexistrados na toponimia galega.</span></span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><br /></span></span></div>
<span face=""><span face="">
</span></span></div>
<span face="">
</span></div>
<span face=""></span><span face=""><b>CHOUSA de CARDELLE</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(As Ribeiras do Sor)</span><br />
<span face="">Chousa dun posesor de apelido "Cardelle". </span><br />
<span face="">É interesante notar que este apelido "Cardelle" é </span><span face="">orixinario deste concello (xa que non se atopa en ningún outro concello do norte da Galiza, e a frecuencia con que se dá neste concello non se dá en ningun outro de Galiza, cf. </span><a href="http://ilg.usc.es/cag/Controlador?busca=CARDELLE" style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">aquí</a>). <span face=""> A orixe do apelido remite a unha persoa procedente dunha </span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">(uilla) Cardelli</i><span face="">, forma en xenitivo de </span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">Cardellus</i><span face="">, nome do antigo posesor da </span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">uilla </i><span face="">(granxa, explotación agrícola). Por outro lado, J. Piel deriva o antrotopónimo homónimo portugués </span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">Cardelhe </i><span face="">do nome </span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">Cardellus</i><span face="">, este á súa vez derivado de </span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">Gardila</i><span face="">, coa raíz gótica </span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">*gards</i><span face=""> 'quinta, casa'. Cf. p. 234, J. Piel </span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">"Os nomes germânicos na toponímia portuguesa" in "Boletim de filologia"</i><span face="">, Tomo II.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>CHOUSA do AROVELLO, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(Mañón)</span><br />
<span face="">Ver "Arovello".</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CHOUSAS de GUEIMONDE, AS</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Terreo cercado ("chousa") que pertenceu a propietario medieval <i>Goimundus,</i> nome de orixe xermánica.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>CIBUELO, O </b>(Bares)</span><br />
<span face="">O nome desta pequena illa pode provir de diminutivo de "cebo", posiblemente chamado así pola acumulación de fitoplacton arredor dos baixos da illa.</span><br />
<div>
<span face=""><br /></span></div>
<span face=""></span><span face=""><b>CIMBRES </b>(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Estas leiras chamadas Cimbres quedan situadas entre Casateite de Arriba e </span>Casateite de Abaixo, polo que a acepción para "cimbre" de "cima de montes" non parece encaixar. Porén, o termo "cimbre" ten tamén a acepción de "terra que queda entre dous sucos", que talvez encaixaría. Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=cimbre&tipo_busca=lema">cimbre</a>, <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=cimbra&tipo_busca=lema">cimbra</a>.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<br />
<span face=""><b>COCA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(Mañón)</span><br />
<span face=""><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Orixe incerta, aínda que é posible que aluda ao alcume dun antigo propietario do lugar. De feito, o alcume Coca xa figura rexistrado no séc. XIII, ".. <i>Juan Perez, dicto Coca</i>,.." (cf. R. Soto, 2018. "Alcumes e sobrenomes medievais en Galicia"). "Coca" é tamén o nome que recibía desde a Idade Media un dragón exhibido nas festividades do Corpus en Galicia, análogo á "Tarasca" doutras partes do estado. Cf. <a href="http://www.celtiberia.net/articulo.asp?id=1470">aquí</a>. Sarmiento fala da "coca" como unha pasta feita con grans de "calzamo" e que se usaba para matar o peixe. Cf. <a href="http://books.google.es/books?id=7KTPrTHDtyoC&pg=PA211&lpg=PA211&dq=etimologia+coca+galicia&source=bl&ots=jvwAyP7bXO&sig=a7ULOala1iaxWku896pN-lvIgQw&hl=es&sa=X&ei=Z512UYX7KYuM7Aa06IHICQ&ved=0CGgQ6AEwCTgU#v=onepage&q=etimologia%20coca%20galicia&f=false">aquí</a>.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Outra alternativa sería unha orixe prerromana, talvez en<span face=""> relación coa voz "cócara' ‘Hueco natural que se forma en el tronco </span><span face="">de los castaños, robles, etc.’, que está recollida no <a href="https://ieb.org.es/images/publicaciones/digitales/LexicoLiteraturaTradicion/LexicoLiteraturaTradicion.pdf">galego das Médulas</a> (León). Se temos en conta que o sufixo átono -ara está presente en voces de orixe prerromana e por veces actuando como diminutivo, podemos pensar que cócara sería diminutivo dunha voz "coca", que por tanto remitiría a un furado ou foxa.</span></div></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Aínda que haxa quen o relacionase coa poboación de "Coca" (Segovia), é difícil que así fose, xa que acquela vén de "Cauca", en canto que esta Coca debeu ser *Cocca, tendo en conta a evolución que debeu ter en galego.<br /><br />
<span face=""><b>O COCHÓN</b> (As Grañas do Sor, Mañón)</span><br />
<span face="">Pode significar "pedazo de terreo labradío de certa extensión", aínda que descoñecemos o emprego desta acepción nesta zona. Tamén pode vir dun alcume despectivo, aumentativo de "cocho" ("porco"). </span>De feito, os alcumes Cocho e Cocharro xa figuran rexistrados no séc. XIII (cf. R. Soto, 2018. "Alcumes e sobrenomes medievais en Galicia"). <br />
<span face="">Aínda que máis improbable, pode ser unha reinterpretación de "cachón" 'fervenza', aínda que descoñecemos o lugar.</span><br />
<span face="">Existen outros topónimos "Cochón" en lugares cercanos como <a href="http://toponimiaourol.blogspot.com.es/">Ourol </a>e <a href="http://toponimiamuras.blogspot.com.es/">Muras</a>.</span><br />
<span face=""><b><br /></b></span>
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">COÍDO, O</b><span face=""> (Bares)</span><br />
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">COÍDOS, OS</b><span face=""> (As Ribeiras do Sor)</span><br />
<span face="">Un coído é un conxunto de coios, "pelouros". Estes son, de feito, o caso.</span><br />
<span face="">En concreto, o Coído de Bares, mede 298m de longo e está formado por </span><span face="">bolos graníticos autóctonos, de forma </span><span face="">esIeroidal, de 900 Kg de peso medio por bo, que sumarían uns 70000 m3 de volume total </span><span face="">de pedra </span><span face="">(cf. D. Fernandez "</span><span face="">El Puerto de Bares. Nuevas aportaciones acerca de su construcción y origen).</span><br />
<span face="">A orixe e cronoloxía desta construción segue a ser controversa.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Este lugar dos Coídos debe ser o que figura atestado no Catastro de Ensenada das Ribeiras do Sor (1752) como "Coydo", ao indicar a presenza dun muíño.<br />
<br />
<span face=""><b>COÍDO DA ATALAIA, O</b> (Bares)</span><br />
<span face="">Unha "atalaia" é un lugar de vixiancia, neste caso para avistamento de baleas e similares. Atalaia deriva do árabe <i>aṭ-ṭalā’iʕ</i> "os sentinelas"; temos a voz "atalaieiro" co sentido de ‘vixilante, outeador de baleas'.</span><span face=""><br /></span>
<span face="">A pesca da balea era común no Cantábrico desde antigo. Xa en 1291 aparece <a href="http://gmh.consellodacultura.gal/nc/buscador/resultados/lib/0/metadato/2/buscar/baleeiro/infodoc/1%7C56/">documentada </a>actividade baleeira en Bares e San Cibrao.</span><br />
<span face="">Nos primeiros tempos, a actividade baleeira nas costas galegas era desenvolvida maiormente por pescadores vascos. A finais do século XVI, os galegos desprazaran totalmente aos baleeiros vascos. </span><br />
<span face="">A captura intensiva neses séculos levaría á práctica extinción da especie nas costas galegas a finais do século XVII, cesando a actividade baleeira costeira.</span><br />
<span face="">Cf. <a href="http://www.asociacionbuxa.com/patrimonio/detalle/153">aquí</a>.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Figura atestado no ano 1291 un préstamo aos baleeiros de Bares: "<i>Et disso que pinnorara aos baleeyros de Vares vi çentos mor</i>" (cf. E. Cal. "<i>Colección diplomática medieval do Arquivo da Catedral de Mondoñedo</i>").</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>COÍDO DA TECELÁ, O</b> (Bares)</span><br />
<span face="">O dicionario define "tecelán" como sinónimo de "tecedor", que fabrica tecidos.</span><br />
<span face="">Descartamos a acepción de "gavián", que tamén indica o dicionario, xa que, neste caso, en femenino, non encaixaría nesta acepción.</span><br />
<span face="">No entanto, e tendo en conta esta existencia da "Punta do Tecelán" en Burela, non se pode asegurar o significado indicado polo dicionario: semella improbable a existencia de dous topónimos Tecelán ou Tecelá referidos a dous coídos ou cabos, que nada parecen ter que ver con tecedores. No entanto, outros topónimos "Tecelán" están localizados en concellos do interior de Galiza, sen relación con puntas costeiras.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>COÍDO DO ESCAIRE, O</b> (Bares)</span><br />
<span face="">Ver "O Escaire".</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""></span><span face=""><b>COITELA PEADA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(Mañón)</span><br />
<span face="">Nome metafórico para designar un "Monte escarpado e peado", sendo "coitela" polo escarpada que é a serra. O adxetivo "peada" ("encostada") parece confirmar esta interpretación.</span><br />
<br />
<span face=""><b>COMBARREIRA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Semella abundancial de "combarro", lugar onde hai "combarros". </span><br />
<span face="">Canto ao significado de combarro, ten a acepción de "alpendre" en algunhas zonas. Por outro lado, no latín tardío da Galia está atestada no S. VII a voz <i>cumbres</i> 'empalizada, estacada no río para a pesca', que menciona Du Cange.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Xaime Varela analiza este termo no seu estudo da documentación medieval galega, aínda que ao atoparse en poucas ocasións, o contexto non permite saber a cal das acepcións se refire, se a un alpendre ou se a unha pesqueira (cf. X. Varela, 2008, "Léxico cotián na alta Idade Media de Galicia: a arquitectura civil").</span><br />
<span face="">Aínda que non coñecemos o lugar, dada a súa situación nunha zona de prados, tanto neste caso como no caso do Combarro existente en Muras, aventuramos a interpretación como "pesqueira </span><span face="">do río".</span><br />
<span face="">Sexa ese o significado que tivo este topónimo, ou outro similar, é claro que foi un apelativo usado comunmente, dada a presenza do artigo.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Canto á etimoloxía, aínda que claramente prerromana, é difícil establecer a orixe concreta. Segundo Corominas "parece claro que provén dun ártabro *<i>com-barro</i> 'pontiagudo, provisto de cabeza ou cume' (cf. páx 517 de DCEH s.v. "barra"). Segundo autores como Machado e J. Piel, tería orixe no céltico <i>comboros</i>. Tampouco podemos descartar unha orixe na raíz céltica *<i>camb</i>- 'cousa curva', de onde podería vir o adxectivo "combo" 'torcido, encorvado'.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CONCHAREGO, O</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Forma derivada de "concha", o mesmo que lamego de lama ou bustarego de busto.</span><br />
<span face="">Posibelmente se trate dun orónimo, referindo á forma de "cuncha" do terreo, pois queda nun lugar rodeado de outeiros. </span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><span face="">Por outro lado, os topónimos "Concheiro" e similares foron analizados por Navaza, que indica que algúns deles poderían ser fitotopónimos, dada a acepción de 'noz' para "concho" </span></span>(cf. G. Navaza, "Fitotoponimia galega")<span face=""><span face="">. </span></span>No entanto, nesta zona énos descoñecida na actualidade esa acepción (aínda que si a é a de "zoncho"). Finalmente, Navaza tampouco desbota que algún deles estea relacionado coa "herba concheira" (<i>escrophularia nodosa</i>).</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Dada a situación, ben lonxe da costa, desbotamos que o topónimo estea relacionado cun abundancial de cunchas, un depósito prehistórico de cunchas mariñas.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face="">O mesmo topónimo é rexistrado polo Proxecto Toponimia de Galicia en Xelgaiz (</span><a href="http://toponimiamuras.blogspot.com.es/" style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">Muras</a><span face="">).</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>CONCHARELO, O</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Trátase dunha forma diminutiva de "conchal", abundancial de "concha", e tería as mesmas interpretacións que ten O CONCHAREGO (ver esa entrada previa)</span><span face="">.</span><br />
<span face="">O </span>Proxecto Toponimia de Galicia rexistra outro "Concharelo" en <a href="http://toponimiaxermade.blogspot.com.es/">Xermade</a> e un "Os Concharelos" no Burgo (<a href="http://toponimiamuras.blogspot.com.es/2013/09/apuntes-de-toponimia-do-concello-de.html">Muras</a>).</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face=""><b>CONCHERCOS, OS</b> (Mogor -lugar de Pumar de Vale)</span></div>
<span face="">Posiblemente relacionado con "Conxercas", tamén existente no concello.</span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>CONGOSTRA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor, Mañón)</span><br />
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">CONGOSTRÍN, O</b><span face=""> (Mañón)</span><br />
<span face="">A palabra vén do latín <i>congusta</i>, "estreita". Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=congostra&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span><br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face="">Na toponimia galega abundan as "congostras", camiños angostos, entre valados ou ribazos, escavados no terreo, e estreitos, para paso de xente ou carros. Pode ser sinónimo de "corga, córrego".</span></div>
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face="">En canto a "Congostrín", é o diminutivo de "congostra". É infrecuente nesta zona o sufixo -ín (debería ser "congostriño"), polo que puidese ter un matiz pexorativo ou doutro tipo.</span></div>
<div>
<span face=""><br /></span></div>
<span face=""><b>CONXERCAS, AS</b></span><span face=""> </span><span face="">(Mañón)</span><br />
<span face="">Significado e orixe incertas. É un topónimo común en Galicia, rexistrado desde antigo. Como exemplo, un "Muíño e souto da Conxerca" en 1556 en Couzadoiro ("Couzedoyro", cf. <a href="https://www.google.es/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=3&cad=rja&ved=0CEEQFjAC&url=http%3A%2F%2Fwww.estudioshistoricos.com%2Farticulo%2Fsds%2Fsds_06.doc&ei=vyh0Ue2xFMXG7Aar2YHoAg&usg=AFQjCNEv5olDFfcZVLKBNY10KqNN4MEFyA&sig2=23Hx3ZT98rSmtWEbix2Vwg">aquí</a>), por tanto podería aludir a unha finca dunhas propietarias con ese nome/alcume, o que é coherente co feito de ser un nome en plural, no caso de Mañón, usado en moitos topónimos para referirse a unha familia.</span><br />
<span face="">Posiblemente relacionado con "Conchercos", tamén existente no concello.</span><br />
<span face=""><b><br />CORGOS, OS</b> (As Ribeiras do Sor, Bares, Mogor)</span><br />
<span face="">Os dicionarios rexistran "corgo" con varias acepcións, maiormente como "poza, charca", e nun sentido relacionado "pequenas foxas onde apoza a auga". Tén ademais o significado especializado de "poza onde se curte o liño". </span><span face="">Cf. </span><a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?lang=gl&pescuda=corgo&tipo_busca=lema&comodins=s" style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">DdD</a><span face="">.</span><br />
<span face="">Aínda que ten tamén a acepción menos estendida de "corga, corredoira", neste topónimo en plural non encaixa doadamente o feito de haber un conxunto de corredoiras.</span><br />
<br />
<div style="margin: 0px;">
<span face=""></span></div>
<span face=""></span><span face=""><b>CORNA, A<span face="arial, helvetica, sans-serif"> </span></b></span><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Posiblemente referido a lugar pedregoso, con</span><span face=""> orixe na raíz prelatina *<i>kor</i>- 'pedra, altura rochosa'. Esta interpretación</span><span face=""> tamén encaixa no caso da "Pena da Corna", nas Grañas</span><span face="">. O topónimo "Corna" é relativamente frecuente en Galiza. Na contorna atopamos "Corna" en Landrove, e Cornas en Barreiros, Xove, Cervo. Igualmente no contorno atopamos varios "Cornido", "Cornide", Corneira, etc.</span><br />
<span face="">Así, Cabeza Quiles interpréta os topónimos Corn-, Carn- como de orixe céltica ou precéltica, derivado do tema *<i>kar</i>- 'pedra, zona rochosa' (cf. F. Cabeza, 2014. "A toponimia celta de Galicia"). </span><br />
<span face="">Por outro lado, Navaza, para topónimos similares, apunta a un termo derivado de "corno" nun sentido metafórico orográfico (cf. G. Navaza, 2006. "Fitotoponimia galega").</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /><b>CORNEXAL, O </b><span face="">(Mogor)</span><br />Debe remitir a un lugar onde abundan ou se xuntan as aves chamadas "cornexas", unha especie de córvido. Hai tamén outra acepción de ave rapaz nocturna, aínda que é menos usada.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Outro sitio de Cornexal está atestado no concello de Ortigueira, no Catastro de Ensenada de Mera de Arriba (1752) ao referir os límites da freguesía coa de Mera de Abaixo.<br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>CORRUNCHIÑO, O</b> (Mogor -lugar de Pumar de Vale)</span><br />
<span face="">Diminutivo de "curruncho", que remite a un sitio apartado, escondido.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""></span><span face=""><b>CORTIÑA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor, Mañón)</span><br />
<span face="">O termo "cortiña" designa unha leira, que orixinariamente estaba pechada, situada preto da aldea, eido ben traballado e estercado no que se plantan legumes e hortalizas.</span></div><span face="">Canto a súa etimoloxía, procede do latín tardío <i>cohortina </i>‘cortiña, derivado de <i>cohors </i>‘sitio cerrado’, do cal derivou tamén <i>cohorticulum </i>‘cortello’.</span><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">O lugar de Mañón figura atestado no Catastro de Ensenada para Mañón (1752) como "sitio da Cortiña".<br />
<span face=""><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b><br /></b></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>CURUXOS, OS</b> (Mañón)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Probabelmente que este topónimo faga referencia ao apelido dun antigo posesor. O apelido Coruxo xa figura atestado en Galiza no século XV (cf. L. Méndez. "Os sobrenomes nos apelidos").</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Tampouco se pode descartar totalmente que derive do tema prelatino *kor-/*kar "monte, altura". Cabeza Quiles deriva estes topónimos do tema prerromano *kar- 'pedra, zona rochosa' (cf. F. Cabeza "Os nomes de lugar", 1992).</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">O Proxecto Toponimia de Galicia rexistra nesta zona outro Coruxos No Viveiró (Muras), en Moucide (O Valadouro) e O Curuxo en Ortigueira e A Curuxa en Suegos (O Vicedo).</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div></span><span face=""><b>COSTAAURÁ </b>(Mañón)</span><br />
<span face="">Forma composta, por "Costa Ourá", na cal "Ourá" </span><span face="">sería un adxectivo que fai referencia ao lugar de orixe do antigo</span> posesor deste lugar en costa. Concretamente indicará que era oriúndo do vale dun Río Ouro ou Oiro. Se for Ouro, pode ser o rio da Mariña, se for Oiro, pode gardar relación coa veciña freguesía de Couzadoiro, a cal postulamos unha orixe nun "Couce de Oiro" (ver <a href="https://toponimiaortigueira.blogspot.com/">Toponimia de Ortigueira</a> para máis detalles).</div><div><br /></div><div>Os hidrónimos Ouro e Oiro foron <span face="">estudados por Bascuas (cf. p. 190 de E. Bascuas, 2014. "Novos estudos de hidronimia paleoeuropea galega"), </span><span face="">derivándoos </span><span face="">da raíz indoeuropea </span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">*awr-</i><span face="">, relativa a correntes de auga.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face="">Os topónimos relacionados son relativamente frecuentes na Mariña e no Ortegal, así temos en Cariño "Auras" e "Aurau", así como </span>Aurá, Os Ouraos e Ourao en Viveiro, e outro Ourao en Loiba, así como dos derivados como Valadouro.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>COSTA de MAEDA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(Bares)</span><br />
<span face="">Posiblemente o significado en galego de "maeda" corresponda co rexistrado en asturiano, co significado de "pastizal en terreno pendiente", o cal parece encaixar tamén neste caso, así como tamén no "Couce de Maeda". Cf. <a href="http://www.academiadelallingua.com/lletresasturianes/pdf/Art%C3%ADculu%201-Alf%20Monjour-Historia%20de%20la%20lengua%20asturiana%20y%20toponimia.pdf">aquí </a> ou <a href="http://www.espeleoastur.as/toponimia/Topkarst.htm">aquí</a>.</span><br />
<span face="">Alternativamente, deixamos como apunte a existencia doutro lugar atestado no ano 998 como "<i>Sancto Iohannes de Amaneta</i>" (cf. <a href="http://www.mondonedoferrol.org/estudios-mindonienses/Estudios%20Mindonienses27%5Bprotegido%5D.pdf">Tombo vello de Lugo</a>). Descoñecemos se teñen realmente a mesma orixe etimolóxica.</span><span face=""><br /></span>
<span face="">A modo de anecdota, indicar que, a poucos metros de Punta Maeda, un submarino alemán U-966 foi a pique o 10 de novembro de 1943, despois de ser atacado por catro avións aliados.</span><br /><br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face=""><b>COSTA do CASAL, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(Bares)</span></div>
<span face="">O termo "casal", do latín <i>casalem</i>, designaba na Idade Media unha propiedade illada no campo, tanto a casa coma as dependencias auxiliares e terras darredor. Representaba daquela un tipo de poboamento rural. Máis tarde pasou a referirse a un grupo de casas nunha aldea.</span><br /><br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face=""><b>COSTA do CERNADO, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span></div>
<span face="">Ver "O Cernado".</span><br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face=""><br /></span></div>
<span face=""><b>COTORROIA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(Mogor)</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><b>COTORROA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(Bares)</span><br /><span face="">Forma derivada de "cotorra". O termo cotorra designa un "coto pequeno", e provén da raíz prerromana<i> *cott</i> 'lugar alto'.</span><br />
<span face="">E. Rivas rexistra o significado concreto de "cotorra" como "outeiro, colina". Na zona das Médulas (León), de fala galega, aínda se usa a voz "cotorro", co significado de "outeiro de escasa elevación sobre o que o rodea".</span><br /><span face="">O topónimo Cotorra é frecuente en Galiza, así en Covas (Viveiro) "O Coturro", no Vicedo "A Coturra", etc.</span><br />
<br />
<span face=""><b>COTO da MODIA, O</b></span><span face=""> (Mañón)</span><br />
<span face="">O termo "modia", frecuente na toponimia galega, acostuma remitir a unha mámoa ou túmulo primitivo, similar a </span>medorra e medoña. No entanto, hai veces que parece referirse somente a un outeiro, a unha "mota", sen existencia de túmulo coñecida.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Canto á etimoloxía, Martínez Lema e outros autores reconstrúen un étimo *mótena, de orixe prerromana (cf. P. Martínez, 2018. "Toponimia de Begonte e Rábade").</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Neste concello atopamos, O Coto da Modia (Mañón), O Cu das Modias (As Ribeiras do Sor) e o Rego da Moa (As Grañas do Sor).<br />
<span face=""><b><br /></b></span>
<span face=""><b>COUCE, O</b></span><span face=""> (As Grañas do Sor, Mañón)</span><br />
<span face=""><b>COUCES, OS</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Esta palabra ten múltiples acepcións. Nestes casos viría de <i>calce </i>"calcañar", e designa metaforicamente un "sitio de forma semicircular que remata en terraplén ou baixada pronunciada".</span><br />
<span face="">Tamen Rivas Quintas indica que o topónimo couce aparece con frecuencia cun sentido topográfico de ‘fondal’, “base de monte” (cf. E. Rivas, "<i>Lingua galega, historia e fenomenoloxía</i>". 1989). </span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>COUCE DE MAEDA, O</b> (Bares)</span><br />
<span face="">Ver "O Couce". Para "Maeda" vid. "A Costa de Maeda".</span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>COVA do MALATO, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Posiblemente signifique "cova de persoa con doenza na pel" ("malato"). </span><br />
<span face="">Hai outras interpretacións, como a dunha orixe prerromana, derivada da raíz indoeuropea <i>*mel-</i>.Ver entrada específica para máis detalle <a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2013/04/maladas-malata-o-malato-os-malates.html">nesta ligazón</a>.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""></span><span face=""><b>COVELA, A<span face="arial, helvetica, sans-serif"> </span></b></span><span face="">(Mañón, Mogor)</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><b>COVELA DO FURCO, A<span face="arial, helvetica, sans-serif"> </span></b></span><span face="">(Mogor)</span><br />
<span face=""><b>COVELAS, AS</b></span><span face=""> </span><span face="">(Mogor -lugar de San Fiz, etc)</span><br />
<span face="">O termo "covela", orixinariamente derivado como diminutivo de "cova", designa un "pequeno vale cóncavo formado na converxencia de dúas encostas peadas de monte". É, por tanto, un termo similar a "cale" ou "cal".</span><span face=""></span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Aínda que varios autores indican que "covelo/a" e similares a priori poderían corresponder tanto cun diminutivo de "covo/a" como de "cubo/a", Santamarina demostrou que a meirande parte dos Cuvelo/a(s) e Cubelo/a(s) galegos remiten a *cova e non a cupa, chegando a suxerir a posibilidade de que cuba non presentase derivados toponímicos en Galiza (cf. A. Santamarina, 2008 "Covelo, covela, cubelo, cubela. Un problema gráfico e etimolóxico").</span><br />
<span face=""><b><br /></b></span><span face=""><b>COVELO, O</b> (M</span><span face="">añón, etc)</span><br />
<span face=""><b>COVELOS, OS</b> (</span><span face="">M</span><span face="">añón, Mañón -lugar do Morao)</span><br />
<span face="">A voz "covelo" é o diminutivo de "covo", e remite a un "lugar no fondo dunha concavidade".</span><br />
<span face="">Ver comentarios adicionais en "Covela".</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /><span face=""><b>CU das MODIAS, O</b></span><span face=""> (As Ribeiras do Sor)</span><br /><span face="">Lugar situado nas xunqueiras do Sor, baixando desde os lugares de Muíños e A Pastoriza.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""> O termo "modia" acostuma remitir a unha mámoa ou túmulo primitivo, mentres que outras </span>veces parece referirse somente a un outeiro, a unha "mota", sen existencia de túmulo coñecida.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">No caso que nos ocupa, preto del, xusto antes de chegar Á Pastoriza, atópase as terras chamadas As Medoñas, e un pouco máis ao norte, preto de Muíños, hai unha Leira da Arca (cf. <a href="https://galicianomeada.xunta.gal/sixtop/toponimos/fichapublica/38274000115614">Nomenclator de Galicia</a>). Os tres topónimos confirmanse uns aos outros. Podemos especular en que existencia da Capela de Pastoriza riba das Medoñas sexa casualidade ou, talvez, tratarse da cristanización dun lugar de culto previo.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Ver COTO da MODIA para máis detalles.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>CULLEREIRO, O</b> (Mañón)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Debe tratarse dunha alusión á profesión ou alcume dun antigo posesor. En efecto, está xa atestado no 1234 un "<i>Petrus Dominici cullararius</i>" (cf. CODOLGA). Tamén recolle esta voz o dicionario de galego de Leiras Pulpeiro, como "fabricante ou vendedor de culleres de pau" (cf. DdD).</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Por outro lado, Bascus apunta á posíbel orixe antigoeuropea, tendo en conta a existencia de Cullergondo, Culleredo e Fonte Culler (cf. E. Bascuas, 2014. "Novos estudos de hidronimia paleoeuropea galega"),</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Tamén en base a "Culleredo" (concello da Coruña), co sufixo abundancial -edo, Nicandro Ares considerouno alusión a un lugar onde abundan os cágados, crías de ra (cf. N. Ares, 2011. "Estudos de toponimia galega". Vol I). </div></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Atopamos outro "O Cullereiro" en Boimente (Viveiro).</div>
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CRISTO de MOURAZ</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Do baixo-latín <i>(uilla) Mauratii</i>, forma en xenitivo de <i>Mauratius</i>, nome do antigo posesor da <i>uilla </i>altomedieval<i> </i>(granxa, casal, explotación agrícola). É un nome de orixe xermánica. Cf. <a href="http://www.infopedia.pt/toponimia/Mouraz">aquí</a>.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Algúns afirman que "o Cristo de Mouraz era lugar de cita antigamente para os romeiros, tanto para os que ían en peregrinación a Teixido como para os que se dirixían a Compostela. Isto é porque está en pleno Camiño dos Arrieiros, un camiño usado ata a Idade Media, que unía o porto de Vares coa Mourela (As Pontes)." Cf. <a href="https://sites.google.com/site/polavoltadosor/as-granas-do-sor/cuadrilla-de-baixo">aquí</a>.</span><br />
<span face="">Cf. <a href="http://es.scribd.com/doc/97105067/As-cruces-de-pedra-do-Camino-Vello-dos-Arrieros">aquí </a>para información sobre todas as cruces do Camiño dos Arrieiros.</span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>CROA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(Mañón)</span><br />
<span face="">O termo "croa" vén de "coroa", metáfora por "cima de monte redondeada", ás veces referindo a parte alta dun castro.</span><br />
<span face=""><b><br /></b></span>
<span face=""><b>CRUZ DO FAMEIRO, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Cruz situada ao rente dun agro chamado "do Fameiro". </span><br />
<span face="">Posiblemente "O Fameiro", veña do alcume dun antigo posesor dese agro.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /><span face=""><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><b>CRUZ DO SALGADO, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Ver LEIRA da SALGADA.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div></span><span face=""><b>CURUXEIRA </b>(As Grañas do Sor)</span><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>CURUXEIRA, A FONTE DA</b> (As Grañas do Sor)</div>
<span face="">Unha "curuxeira", abundancial de "curuxa", designa por tanto un lugar caracterizado pola presenza ou abundancia de ditas aves. Tamén, metafóricamente, indicaría un "lugar en sitio elevado e con penascos". Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=curuxeira&tipo_busca=lema">aquí</a>.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>CUCHEIRO, O </b>(Mañón)</span><br />
<span face="">Posiblemente relativo a un "cocho" ("cuvil"), ou tamén a un "cucho", no snso do animal, quer co significado de "cuxo" (becerro novo) ou de "cocho" (porco).</span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>CURRO DE EGUAS</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">O apelativo "curro", neste contexto de mención ás "eguas", designaría un "Cercado de madeira ou de pedra onde se concentra o gado ceibo do monte, especialmente cabalarías e vacas." (cf. <a href="https://academia.gal/dicionario/-/termo/busca/curro">RAG</a>). </span><br />
<span face="">Xaime Varela, analiza este termo no seu estudo da documentación medieval galega, concluíndo en que se referiría a un recinto valado para a cría do gando no campo, en liña co significado recollido nos dicionarios galegos (cf. X. Varela, 2008, "Léxico cotián na alta Idade Media de Galicia: a arquitectura civil").</span><span face=""><br /></span><span face="">Este lugar figura xa atestado en 1225 como "<i>Curru de Eguas</i>" nun documento de S. María de Meira (cf. <i>CODOLGA</i>): ".<i>. cisterciensis ordinis, quodam regalengum in terra de Sor et uocatur Sanctus Mames de Curru de Eguas, .</i>.". A mención a "<i>Sanctus Mames</i>" parece indicar a presenza dun edificio religioso coa mesma advocación que a da parroquia (San Mamede), ou ben que a parroquia enteira tivese daquela ese nome.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""></span><span face=""><b>DEVESA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(Bares -lugar do Porto de Bares, Mogor)</span><br />
<span face="">Do latín (<i>terra) defensa</i> (terra resguardada, vedada). Significa "terras cercadas", xeralmente u</span><span face="">n terreo arborado acoutado </span><span face="">con certas restricións.</span><br />
<span face="">Orixinariamente eran terras prohibidas para o pobo, do rei ou nobres, para cazar ou para explotación das árbores (carballos, etc).</span><br />
<span face="">É coñecida unha Real Provisión de 1566 que establecía a obriga para os concellos de</span><br />
<span face="">facer plantacións de carballos e de mantelas estas devesas </span><span face="">(X. C. </span><span face="">Morgade, 2003 "As devesas reais da parroquia de Mourente. </span><span face="">Aproximación á política forestal do Reino de España en Galicia (séculos XV </span><span face="">a XIX)".</span><br />
<span face="">No 1859 aínda estaba atestada unha "<i>dehesa nacional</i>" no Campelo, de 2 Ha (cf. <a href="http://bdh-rd.bne.es/viewer.vm?id=0000012735&page=1">aquí</a>).</span><br />
<br />
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">EIREXA VELLA</b><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face=""> (Bares -lugar do Porto de Bares)</span><br />
<span face="">O termo "eirexa" é un descendente patrimonial do latín ecclesia. O topónimo</span><span face="">, frecuente en Galiza,</span><span face=""> alude por tanto a</span><span face="">o lugar onde houbo primitivamente unha igrexa.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Este lugar, pegado á beira do mar, xa foi tratado por Maciñeira, quen mencionou que antigamente situábase alí a igrexa parroquial de Santa María. Chamoulle </span><span face="">a atención a súa</span><br />
<span face="">estraña situación.De feito, atopáronse restos dunha uilla tardorromana, de entre os séculos IV e VI (cf. F. Maciñeira, 1947. "Bares puerto hispánico de la primitiva navegación occidental").</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>ESCAIRE, O</b> (Bares)</span><br />
<span face="">Forma con relaxación na pronuncia por "escaira" ou "escairo", especie de escaleira rústica, feita de pedras ou escavada no cómaro. Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=escairo&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span><br />
<span face="">Alternativamente, relacionado co asturiano <i>escar</i> '<i>rocas escarpadas, terreno muy fracturado, lapiaz</i>'. Cf. <a href="http://www.espeleoastur.as/toponimia/Topkarst.htm">aquí</a>.</span><br />
<span face="">Tamén podería estar relacionado co catalán <i>escar</i> 'varadoiro'.</span><br />
<span face="">Existe tamén en Bares "O Coído do Escaire".</span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>ESLOIVADA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(Mañón)</span><br />
<span face="">Esloivada significaría "escorregadiza". Precisa confirmar a situación do lugar.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>ESPADIAS, AS </b>(Mañón)</span><br />
<span face="">Talvez de "As Padias" ou "As Pádeas", "madeiros sobre os que descansa a armazón do tellado". Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=p%E1deas&tipo_busca=lema">DdD</a>. </span><br />
<span face="">Tería mudado para "as espadias" polo influxo do apelativo "espada".</span><br />
<span face="">Como etimoloxía alternativa, derivaría de "espadua" ("ombro"), aínda que dificilmente encaixa nun topónimo e, ademais diso, sería unha evolución fonética estraña.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""></span><span face=""><b>ESTACA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(Bares)</span><br />
<span face="">Lugar da punta do cabo máis setentrional da Península.</span><br />
<span face="">O termo "estaca" designa un "pau aguzado para chantar na terra", e de aí derivaría metafóricamente para "cabo, promontorio", definido como tal no <i>"Vocabulario popular castelán-galego" </i>(1926). Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=estaca&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>ESTEIRO, O</b> (Mogor)</span><br />
<span face="">O apelativo "esteiro" é sinónimo de "estuario", "enseada". Máis concretamente, o </span><span face="">dicionario "Ir Indo" defíne "esteiro" como “Espazo costeiro produto da invasión cotiá das </span><span face="">mareas do medio terrestre na desembocadura dalgúns cauces fluviais e que, as </span><span face="">máis das veces, están parcialmente illados do mar por unha barra areosa ou por un </span><span face="">estreitamento rochoso” (cf. "Ir Indo", s.v. esteiro). </span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Este "Esteiro" aparece xa documentado no ano 916, nun documento en latín do rei Ordoño II que doa ao bispo de Mondoñedo a freguesía de Santa María de Mogor e mais o val de Bares (cf. </span><span face="">p. 20 </span><a href="http://gmh.consellodacultura.org/fileadmin/arquivos/publicos/CDMOND_v1.pdf" style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">GMH</a>):</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><i>.."et aliam uillam nomine Uaris cum familia sibi pertinenti per terminum de aqua de ectario"...</i></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""> No ano 1095 aparece noutro documento en que Vimara Menéndez doa ao mosteiro de San Miguel da Coelleira varias propiedades:</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><i>.."e per Elduare et deinde per Rubito et per ripa maris usque ad estario."... </i><span face="">(cf.</span>E. Cal, 1983. "El Monasterio de San Miguel de la isla de La Colleira").</div>
<span face=""><br /></span><span face=""><b>ESTELEIRO, O</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Podería vir de "estela" "acha" (cast. <i>astilla</i>),</span><span face=""> talvez cun significado similar a 'lugar a onde se vai recoller leña', tal como se rexistra en Asturias para o termo análogo (cf. </span><a href="http://www.tdx.cat/bitstream/handle/10803/8176/Tms15de22.pdf?sequence=15" style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">aquí</a>)<span face="">.</span><span face=""><br /></span><span face="">Alternativamente, significado similar ao portugués <i>estaleiro</i>: un terreiro, un espazo de terra amplo, e despexado.</span><br />
<span face="">Non cremos que teña en absoluto relación coa construción de barcos, o mesmo que tampouco a terían outros topónimos "Esteleiro" lonxe da costa, como o existente no <a href="http://toponimiavaladouro.blogspot.com.es/">Valadouro</a>.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""></span><span face=""><b>ESTIBADA, A<span face="arial, helvetica, sans-serif"> </span></b></span><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Xa Sarmiento indicou que unha estivada era “labor que consiste en rozar o monte, queimar a broza cortada, arar a terra e sementala de trigo ou centeo”. </span><br />
<span face="">Concretamente, o termo "estivada" ten varias acepcións, relacionadas coas antigas "rozas": </span><br />
<ul>
<li><span face="">o mesmo que "roza": operación de cavar un anaco de monte ou terreo inculto, xuntando a broza e facendo borralleiras para despois sementar trigo ou centeo. </span></li>
<li><span face="">Terra na que foi feita unha roza despois de extenderse as borrallas desta. </span></li>
<li><span face="">Peche dunha herdade con terróns. </span></li>
</ul>
<span face="">Para maior detalle, ver o estudo de Gonzalo Navaza <a href="http://ilg.usc.es/elg/volume/1/peneira/Peneira_Navaza_ELG01_2009.pdf">aquí</a>, así como a información indicada por E. Rodríguez Gonzalez <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=estivada&tipo_busca=lema">aquí</a>. </span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>ENTULLO, O</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">"Entullar" significa "rechear", "atascar", "atufar". O termo <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=entullo&tipo_busca=lema">entullo</a> pode significar "material que rechea", "cascallo", ou "esterco, molime".</span><br />
<span face="">Sen coñecermos o sitio, para un topónimo aventuramos a opción de "cascallo".</span><br />
<br />
<span face=""><b>ESVEDRAL, O</b> (As Ribeiras do Sor)</span><br />
<span face="">Lugar onde abundan os esvedros. </span><br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face="">Na contorna, o Proxecto Toponimia de Galicia rexistra outro "Esvedral" no Vicedo e un "Esvidral" en Vieiro.</span></div>
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face=""><br /></span></div>
<span face=""><b>FACHO, O</b> (Bares)</span><br />
<span face="">Tamén chamado "Pedras do Facho". Lugar onde encendían unha fogueira, para guiado dos mariñeiros.</span><br />
<span face="">Sarmiento clarificaba semanticamente a diferencia con "facho", sinalando que "facho" era aplicado en Galicia</span><br />
<blockquote class="tr_bq">
<span face="">"<i>a las eminencias en donde, para avisar de la venida de los enemigos, se encienden hogueras; .... Si en ellas hay farol continuo para guiar a los marineros, se llaman "faros", y si sólo para hogueras "fachos". A veces se toma uno por otro"</i>.</span></blockquote>
<span face=""><b>FALCOEIRA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(As Ribeiras do Sor)</span><br />
<span face="">Este topónimo xa foi estudado por J. Piel, relacionándoo con outros da Península Ibérica, tales como os portugueses Falcão e Pena Falcão, o castelán La Falconera, o catalán Falcons, relacionados coas aves falcónidas. Cf. J. Piel, <i>"Über Tiernamen in der hispanischen, insbesondere portugiesischen Toponomastik, i"</i>. 1967.</span><br />
<span face="">Igualmente explica Cabeza Quiles os topónimos "Punta Falcoeiro" e Illa Falcoeiro en Aguiño, ou Punta Falcoeira en Malpica. Cf. F. Cabeza, 1992, <i>"Os nomes de lugar. Topónimos de Galicia: a súa orixe e significado"</i>.</span><br />
<span face="">Na Mariña atopamos tamén "A Fraga Falcoeira" en San Cosme de Barreiros.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>FANEGA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Este topónim remite ao apelido "Fanego" do propietario das terras ás que dan nome. É a construción adxectival-xenitiva de "A terra de Fanego" > "A Fanega", frecuente na microtoponimia galega.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">En canto ao apelido Fanego, é frecuente en parte da zona Mindoniense da provincia de Lugo, incluíndo Ribadeo, e semella que tivo o núcleo en Alfoz (cf. FANEGO, "Cartografía dos Apelidos de Galicia"). Este apelido xa está atestado no século XIII (cf. L. Méndez. "Os sobrenomes nos apelidos"). Está atestado tamén "Pedro Diaz Fanega" en 1211 (cf. E. Rivas, "Onomástica persoal do noroeste hispánico"). E en Viveiro en 1424 "Vaasco Fanego, Fernan Fanego" (cf. E. Rivas, "Onomástica persoal do noroeste hispánico").</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Fanego debeu ser orixinado nun alcume, vendo o sufixo -ego que moitas veces alude a persoas ou etnias. Tería relación co verbo "fanar 'despuntar as orellas, desmochar' (cf Corominas s.v. faneca) . De feito nos dicionarios galegos (Dd) recollen Faneco como "Fanado, brujo, demonio, judío, circuncidado". Similarmente recollen os dicionarios de portugués.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Poderíamos pensar que fai referencia á medida de superficie e capacidade, mais a presenza deste topónimo, segundo o Proxecto Toponimia de Galicia, coincide bastante coa do apelido, polo cal semella descartable que se referise á medida de capacidade. </div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>FARIÑAS DE BAIXO</b> (Mañón)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>FARIÑAS DE RIBA</b> (Mañón)</div></div>
<div><span face="">Topónimos que remiten ao sobrenome "Fariña" dun antigo posesor destas terras. </span>É a construción adxectival-xenitiva de "terras de Fariña" > "Fariñas", frecuente na microtoponimia galega.</div><div> O sobrenome Fariña, tanto como apelido como alcume xa está atestado no séc. XII ("uineam que fuit de Johanne Farina.." 1122 CODOLGA).</div><div><span face=""><br /></span></div>
<span face=""></span><span face=""><b>FEAL, O</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Un "feal" indica un herbal, un terreo que produce "feo" (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=feal&tipo_busca=lema">DdD</a>), por veces o silvestre (Deschampsia flexuosa).</span><br />
<span face="">Por extensión, “feal” indicaría “prado que se sega”. Así, na documentación medieval atopamos exemplos como:</span><br />
<span face=""> “ ... <i>e deuesas e feaes e cortes e cortiñas,</i> ...” (LUCAS, 1991:428).</span><br />
<br />
<span face=""><b>FIGUEIRA AMARIZ</b> (Bares)</span><br />
<span face="">Posiblemente de <i>*Ficaria Amarici (ou Amalarici), </i>forma en xenitivo de <i>Amaricus</i> (ou <i>Amalaricus)</i>, nome do posesor medieval. Este nome, tanto <i>Amaricus</i> como <i>Amalaricus</i>, son de orixe xermánica (o cal non quer dicir que o posesor tivese tal orixe en absoluto).</span><br />
<span face="">Existe o topónimo "Amarigo" en Alba (Vilalba).</span><br />
<span face="">Alternativamente, aínda que menos probable, podería vir dun termo paleoeuropeo relacionado co tema<i> *am-ar-</i>, da raíz indoeuropea<i> *am-</i> 'canle', frecuente en hidrónimos.</span><br />
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"><br /></b><b>FELGUEIRAS, AS</b> (As Grañas do Sor, Mañón)<br /><span face=""><b>FILGUEIRA, A</b> (Mañón)</span><br />
<span face=""><b>FILGUEIRAS, AS</b> (As Grañas do Sor, Mañón)</span><br />
<span face=""><b>FILGUEIROSAS</b> (Mañón -lugar do Outeiro)</span><br />
<span face="">Os topónimos "folgoso/a", "folgueiro/a", e tamén "felgueira" e "filgueira", moi comúns por toda a comarca, indican "lugar onde abundan os felgos". No caso de "filgueirosa" leva dobre sufixo.</span><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>FERROS, OS</b> (As Grañas do Sor)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Debe remitir ao alcume ou o apelido dun antigo posesor destas terras. De feito, o Proxecto Toponimia de Galicia rexistra unhas terras chamadas BENITO FERRO nesta parroquia.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Este alcume Ferro xa está atestado no séc. XIII ("Joanne cognomento Ferro.." 1217 CODOLGA). Talvez o alcume referise xocosamente á profesión de ferreiro.</div>
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>FERVENZA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br /><span face="">Significado transparente, que remite a un "cachón", augas que caen en cascada.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>FIOSA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">O termo "fiosa" tén dúas acepcións: 1)"feosa", "feal", lugar onde abunda o "feo" (cast. heno), por veces coincidente cun prado. 2)Lugar resguardado, preto das cimas. Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=fiosa&tipo_busca=lema">DdD</a>. </span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>FOLGOSO </b>(As Ribeiras do Sor)</span><br />
<span face="">Os topónimos "folgoso/a", "folgueiro/a", e tamén "felgueira" e "filgueira", moi comúns por toda a comarca, indican "lugar onde abundan os felgos".</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /><span face="">Este lugar está atestado no 1545 nun "apeo" do Mosteiro da Coelleira.</span><span face="">(c</span>f. E. Cal, 1983. "<i>El monasterio de san Miguel de la isla de la colleira</i>"). Dous séculos despois atopámolo no Catastro de Ensenada das Ribeiras do Sor (1752) como "Folgozo". Máis tarte recólleo o Dicionario de Madoz (1845-1850) como "FELGOSO".</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<div>
<span face=""><br /></span></div>
<span face=""><b>FONDÓN, O </b>(Mogor)</span><br />
<span face="">O lugar máis profundo, </span><span face="">depresión no terreo, terras fondas </span><span face="">rodeadas de terreos máis altos.</span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>FONTAO </b>(Bares)</span><br />
<span face=""><span face="">Este lugar xa aparece atestado no 1545 nun "apeo" do Mosteiro da Coelleira </span><span face="">(c</span>f. E. Cal, 1983. "<i>El monasterio de san Miguel de la isla de la Colleira</i>").</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">Pode remitir ao apelido dun antigo posesor ou indicar a presenza dunha fonte, un <i>(agru) fontanu</i>, derivado de <i>fons </i>"fonte" (Cf. A. Moralejo, "<i>Toponimia gallega y leonesa"</i>).</span><br />
<span face=""><b><br />FONTE DAS GALIÑAS</b> (As Grañas do Sor)</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Está atestado no Catastro de Ensenada para a freguesía de Ourol (1753), ao servir de linde da freguesía.<br />
<span face="">Ver "A GALIÑA".</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>FONTE da SARNA</b> (Mogor)</span><br />
<span face="">Parece que lle chamaban así porque a ela acudía a xente coa doenza da sarna, para fretarse contra dunha pedra que se dicía que tiña propiedades curativas contra tal doenza. Cf. <a href="http://insuabarqueiro.blogspot.com.es/search/label/FONTES%20E%20LAVADEROS">aquí</a>.</span><br />
<span face="">Hai moitos hidrónimos, en particular fontes, que se chaman da "sarna", así unha en Viveiro (ver <a href="http://toponimiaviveiro.blogspot.com.es/2013/05/apuntes-de-toponimia-do-concello-de.html">Toponinmia de Viveiro</a>).</span><br />
<span face="">Nalgúns casos, parece que se relacionaban as fontes sulfurosas como curas da sarna. Cf. o texto de 1768 sobre o lugar de Cortegada: <i>"A la distancia de un largo tiro de piedra de esta está de la primera fuente mineral, a quien antiguamente llamaban de la Sarna, y al presente de la Piedra. El auga es clara, con olor y sabor de Azufre; bañando en ella una moneda de Cobre, toma color azul, y si es de Plata, le adquiere azul muy obículo."</i></span><br />
<span face="">É interesante subliñar que o termo "sarna" é relacionado con outros de orixe prelatina (incluído "Sor").</span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>FONTE CEGA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(Mañón)</span><br />
<span face="">Pode aludir a unha fonte que quedou "atascada, atrancada, tapada". </span><br /><span face="">O filólogo E. Bascuas estudou os casos das "Fonte Cega", dubidando que aludisen ao adxectivo "cega", argumentou o caso do "río Cego" (Valladolid), que non ditongou en **Ciego, probando ter unha orixe distinta. </span><span face="">Bascuas interpretou estes hidrónimos como de orixe na forma prerromana <i>*kei-ka</i>, provinte da raíz indoeuropea <i>*kei-</i> 'cor' (xeralmente escura), ou <i>*kei- </i>'mover, moverse'. Cf. páx. 272 de E. Bascuas <i>"Novos estudos de hidronimia paleoeuropea galega"</i>, 2014.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><b><br /></b></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><b>FONTE</b><b> da SILAGADA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span></div><div><span face="">Ver PENA da SILGADA.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>FONTE do GATO, A</b> (As Ribeiras do Sor)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Probablemente sexa alusión expresiva ao cativa que é a fonte. Sería un uso similar ao Rego do Gato (Xuances), que debe aludir a que é tan pequeno que o saltan os gatos (animal que non gusta da auga).</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">HÉ un topónimo relativamente frecuente, así hai outra Fonte do Gato, por exemplo, en Ourol.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Podería tamén remitir a gatos monteses, mais é improbable, dada a cantidade de regos que aluden aos gatos.</div><div><br /></div><span face=""><b>FONTE do PIMPÍN, A<span face="arial, helvetica, sans-serif"> </span></b></span><span face="">(Mañón)</span><br /><span face="">Remite </span><span face="">(talvez algo xocosamente)</span><span face=""> a </span><span face="">unha fonte de pouco caudal, que "pinga", polo cal se costuma pór unha "pimpela" pola que discorre o fío de auga.</span><br />
<span face="">É un topónimo relativamente frecuente na contorna, con lugares ou fontes "Pimpín" nas Ribeiras do Sor, en Mañón, en Celeiro, nas <a href="http://toponimiavicedo.blogspot.com.es/2014/02/apuntes-sobre-microtoponimia-do.html">Negradas</a>, etc, parece confirmar esta hipótese.</span><br />
<span face="">Taanén en asturiano unha pimpana é unha fonte que mana gota a gota (=que pinga). Cf. <a href="http://www.espeleoastur.as/toponimia/Topkarst.htm">aquí</a>.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>FONTEÍÑA, A</b> (Bares -Vila de Bares)</span><br />
<span face=""><span face="">Este lugar xa aparece atestado no 1545 nun "apeo" do Mosteiro da Coelleira </span><span face="">(c</span>f. E. Cal, 1983. "<i>El monasterio de san Miguel de la isla de la Colleira</i>"), ao mencionar unha leira.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">O nome, diminutivo de "fontá" (fontaíña > fonteíña), alude, por tanto, a unha 'fontela, fonte que ten un caudal moi escaso'.</span><br />
<span face="">É un topónimo relativamente frecuente, así o Proxecto Toponimia de Galicia rexistra por exemplo Fontaíña no veciño concello do Vicedo, así como </span><span face="">Fontenla, Fontela neste concello</span><span face="">.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><span face=""><b>FONTELA, A</b> (</span><span face="">Mañón -lugar da Casanova</span><span face="">)</span></span><br />
<span face=""><b>FONTELAS, AS</b> (</span><span face="">Mañón</span><span face="">)</span><br />
<span face=""><b>FONTENLA, A</b> (</span><span face="">As Grañas do Sor)</span><br />
<span face=""><b>FONTENLAS, AS</b> (</span><span face="">As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">As voces "fontela" e "fontenla" fan alusión a unha fonte que ten un caudal moi escaso.</span><br />
<span face="">Son formas derivadas </span><span face="">do latín <i>fontanella</i>(<i>m</i>), </span><span face="">co antigo sufixo diminutivo -ela.</span><br />
<span face="">É interesante observar como en parroquias veciñas se conservan as variantes con e sen nasal.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>FORCADAS, AS</b> (As Grañas do Sor, Bares)</span><br />
<span face="">A aplicación na toponimia, deste e doutros derivados de "forca" ( "Forcada", "Forcadela", "Forcadiña", "Forqueta") é relativamente frecuente, referindo xeralmente a unha bifurcación de río ou regato.</span><br />
<span face="">Noutros casos podería referir a bifurcación dun camiño, ou de montañas; neste último caso, sería no sentido de "desfiladeiro". A acepción de "forca" como "desfiladeiro", aínda que no galego actual non se rexistre, en portugués si que se conserva.</span><br />
<div>
<span face=""><span face=""><br /></span><span face=""><b>FORO, O </b>(Mañón, As Grañas)</span><br />
<span face="">Indica unhas terras suxeitas a un foro.</span><br />
<span face="">O termo "foro" tivo en Galiza o significado de ‘dominio sobre unha propiedade’, e daí pasou a ter o de logo ‘Contrato consensual, comunísimo en Galicia en pasados tempos, polo que unha persoa cedía a outra, ordinariamente por tres xeracións, o dominio dunha cousa inmoble, mediante certo canon o pensión anual" (cf. E. Rodríguez, <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=foro*&tipo_busca=lema&comodins=s">Dicionario</a>).</span><br />
<span face="">Decía Sarmiento :</span></span><br />
<span face=""> <span style="font-size: x-small;"> "</span></span><span style="font-size: x-small;"><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">Sobre todo hay en Galicia aquella especie de arriendos que llaman foros. Foro es dar a uno una posesión que la cultive y usufructúe por el tiempo de tres generaciones. Hoy solo se hacen por tres vidas de reyes, pero en lo antiguo se hacían los foros por tres vidas de particulares y veintinueve años más...</i><span face="">" (cf. "</span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">Onomástico etimológico de la lengua gallega</i></span><span face=""><span style="font-size: x-small;">"</span>, ed. de J. L. Pensado).</span><br />
<span face="">
<span face=""><br /></span><span face=""><b>FOXO, O</b> (Bares)</span><br />
<span face=""><b>FOXO VELLO, O</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">O apelativo "foxo" vén do latín <i>fovea</i>, e indica unha furada, un furado grande. Moitas veces os foxos eran trampas para lobos e outras alimarias. En efecto, o uso máis frecuente de foxo estaba ligado á caza. Di Viterbo: </span></span><br />
<span face=""><span face=""> "<i>era e é o fojo uma cova funda e redonda para tomar lobos e outras feras</i>".</span><br />
<span face="">Os "foxos" para a caza de lobos e outras alimarias eran de responsabilidade comunal. Nun documento de 1623 o Corrixidor asinaba unha orde de prender a Xoán Martínez, veciño de San Pantaión e Luís Dapena, labrador de Riobarba, por non acudiren a pechar o foxo. Os veciños tiñan o labor </span></span><br />
<span face=""> "</span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">desde muchos siglos a esta parte, el remontar, correr y exterminar los muchos osos, lobos, jabalíes y otras fieras igualmente nocivas que se propagan en las montañas de aquella inmediación para impedir los estragos que solían causar no solo en los sembrados, sino en los ganados y poblaciones</i><span face="">” (Torrente; 1999)</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">
</span></div>
<span face=""></span><span face=""><b>FRÁDIGA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(Mogor)</span><br />
<span face="">Unha "frádiga" é unha "casa de frades, convento". Tería pertencido este lugar, xa que logo, a un convento. O feito de que tal convento existiu, e aínda existe, en Mogor, parece confirmar esta interpretación.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>FRAGA da FILIPA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">A fraga dunha posesora chamada "Filipa".</span><br />
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face=""><b>FRAIXO, O</b> (Mogor -lugar de Fraixo)</span><br /><span face="">Probablemente se trate dun derivado do latín <i>fraxinus </i>'freixo'. No caso do topónimos con nome de árbore en singular, costuman interpretarse como referindo a unha colectividade deles. Indicaría, por tanto, un lugar onde abundaban os "freixos".</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Este núcleo de poboación aparece documentado no século XVII, co nome "Freixo", como parte das posesións dos dominios territoriais do Priorato de San Miguel das Negradas (cf. p. 178 de C. Burgo. <i>"Un dominio monástico mindoniense: el Priorato de San Miguel de las Negradas en la Edad Moderna", in "Estudios mindonienses"</i> Nº. 2, 1986).</span><br />
<span face="">Hai outro "Fraixo" no concello de Xermade, e tamén corresponde cun núcleo de poboación.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>FRANCO, O</b> (Mañón)</span><br />
<span face=""></span><span face=""><b>FRANCOS, OS</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">No caso do núcleo de poboación d'Os Francos, aludiría a unha "(vila d)os Francos". Os topónimos "Franco" ou "Francos" alude a un grupo de persoas, mais é ambiguo, pois podería tratarse de poboadores de alén dos Pirineos ou de Cataluña, pero tamén poden aludir a poboadores exentos de pago de impostos. </span><br />
<span face="">Tampouco podemos descartar que, </span><span face="">nalgúns casos,</span><span face=""> </span><span face="">simplemente remitan ao apelido </span><span face="">(ou alcume) do antigo posesor do predio. De feito, un dos núcleos orixinadores do apelido <a href="http://ilg.usc.es/cag/Controlador?busca=FRANCO">Franco </a>está no veciño concello de Ourol, co cal a probabilidade é maior.</span><br />
<span face="">Para máis detalles, ver entrada do blog <a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2013/06/francos-o-franco-francelos-franza-pena.html">Pena da Cataverna</a>.</span><br />
<br />
<span face=""><b>FREITIDO DE ABAIXO </b>(Mañón)</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>FREITIDO DE ARRIBA </b>(Mañón)<br />
<span face="">Podería talvez indicar a existencia de "freitas" 'fracturas, quebradas, fendas no terreo, corrimentos de terra'. Tería por tanto un significado similar ao dos topónimos Freitoso e Freitosa que atopamos en Galiza.</span><br /><span face="">Decoñecemos a existencia de quebradas nestes lugares, xa que se trata dunha lomba de terreo, non rochoso. Podemos especular con que, sendo un lombo de terreo, nun determinado momento tivese canles cavadas pola erosión da chuvia.</span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>FREIXO, O </b>(Mañón)</span><br />
<span face="">Do latín <i>fraxinus</i> 'freixo'. No caso do topónimos con nome de árbore en singular, poden referir a unha árbore que se usaba como referencia de linde ou marco, aínda que tamén por veces son interpretados como referindo a unha colectividade deles.</span><br />
<span face="">É un topónimo frecuente en Galiza.</span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>FUXÍN GRANDE</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">De <i>(uilla) Fugini</i>, forma en xenitivo de <i>Fuginus</i>, nome do antigo posesor da <i>uilla </i>altomedieval<i> </i>(ganxa, explotación agrícola).</span><br />
<span face="">O nome persoal <i>Fuginus </i>está atestado na Hispania. Cf. <i>Hispania Epigraphica </i><a href="http://eda-bea.es/pub/record_card_3.php?page=286&rec=7877">aquí</a>.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>GALDOS </b>(Mañón)</span><br />
<span face="">O topónimo debe aludir aos antigos posesores do lugar apelidados Galdo.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">Poderíase considerar que remita a uns oriúndos de Galdo, mais é moi improbable, pois o xentilicio para os habitantes de Galdo non é "galdos". </span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Por outro lado podemos descartar totalmente que se trate simplemente do apelativo "galdo", indicando algo como a existencia de "bosques", pero non encaixa moito para un casal, un lugar pequeno.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">Ver entrada "<a href="http://toponimiaviveiro.blogspot.com.es/2013/05/apuntes-de-toponimia-do-concello-de.html">Galdo</a>" no blog sobre Toponimia de Viveiro para máis detalles sobre a orixe do nome.</span><br /><span face="">O nome, antigamente debeu levar artigo, de feito, aínda figura recollido "A Leira dos Galdos", localizada neste lugar de Mañón.</span><br />
<br /></div>
<span face=""></span><span face=""><b>GALIÑA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Alén dun posible significado relativo a algunha anecdota ou lenda que descoñecemos, os topónimos "galo", "galiña" ou "galiñeiro", pese ao significado obvio de "ave", non parecen encaixar na maoiría dos dos casos, e moitas veces a súa localización está relacionada con formacións rochosas. Proviría do tema prerromano <i>*kal(l)-</i> 'rocha'. Ver blog <a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2014/11/a-moura-dos-gallos.html">Pena da Cataverna</a></span><span face=""> para máis detalles.</span><br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face="">Alternativamente, Cabeza Quiles vincula os topónimos "Galiñeiro" e "Galiña" con formacións rochosas que lembren a cresta deses animais ou fainos derivar tamén da raíz prerromana indicada.</span></div>
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>GALLADAS, AS</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Derivado de "gallo", no sentido de "bifurcación". Descoñecemos se se refire á orografía, a ríos ou a árbores.</span><span face=""> </span><br />
<br />
<span face=""><b>GALVÁN</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Ao tratarse dun topónimo menor, podería referirse ao alcume dun antigo posesor.</span><br />
<span face="">Como atopamos ademais "Ponte Galván" (Mañón) e "As Cabeceiras de Galván" (As Grañas), semella</span><span face=""> que estes Galván estean ligados ao antropónimo </span><span face="">homónimo, que vén do francés <i>Gauvain</i>, á súa vez do galés </span><span face=""><i>Gwalliadvwyn</i> 'cabelo brillante'. A difusión deste nome</span><span face=""> viría a través da popularización dos</span><span face=""> ciclos artúricos na Península Ibérica. </span><br />
<span face="">Boullón Agrelo</span><span face=""> indica que comezan a aparecer nos</span><span face=""> finais do s. XV, aínda que no caso concreto de Galván, o seu u</span><span face="">so como alcume xa se atesta nos finais do s. XIII (cf. A. Boullón, 1998. "</span><span face="">A influencia franca na onomástica medieval galega"</span><span face="">. In "Homenaxe </span><span face="">a Ramón Lorenzo").</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br />
<span face=""><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>GÁNDARA VELLA, A</b> (Mañón)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>GANDARÓN, O</b> (As Grañas do Sor)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>GANDARÓS, OS</b> (As Grañas do Sor, Mañón)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">O apelativo "gándara", de orixe prerromana, ten varias acepcións, todas relativas a terreo improdutivo, polo xeral chan.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">En canto a Gandarón, e o seu plural Gandarós, son aumentativos de gándara.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div></span>
<span face=""></span><span face=""><b>GARABULLA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Garabullo (tamén "carabullo") é un pau pequeno e delgado. </span><br />
<span face="">En femenino, podería corresponder ben tratarse dun alcume (referido a "muller delgada"?), ou ben a "conxunto de garabullos" (="garabullada").</span><br />
<span face="">Nalgunhas zonas "garabulla" chámaselle a un pau de urce usado para alumar.</span><br />
<br />
<span face=""><b>GARDUÑAS, AS</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Podería corresponder co mamífero carnívoro dese nome.</span><br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face=""><b>GARITA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(Bares)</span></div>
<span face="">Relativo a un posto de vixiancia costeira. Existen outros topónimos "Garita" en moitos outros concellos galegos.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>GOLDROS, OS</b> (As Grañas do Sor)</span><br /><span face="">Probablemente aluda ao </span><span face="">alcume dun antigo posesor, xa que "goldro" significa "algo suxo, porcaría" (cf. </span><a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=goldro&tipo_busca=lema" style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">DdD</a><span face="">). Como alcume xa está atestado na Idade Media (cf. </span>R. Soto. <span face="">"</span>Alcumes e sobrenomes medievais en Galicia").</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face=""></span><span face=""><b>GONDEXA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(</span><span face="">Bares</span><span face="">)</span><br /><span face=""><span face="">Este lugar xa aparece atestado no 1545 nun "apeo" do Mosteiro da Coelleira </span><span face="">(c</span>f. E. Cal, 1983. "<i>El monasterio de san Miguel de la isla de la Colleira</i>"), ao mencionar un terreo que lindaba en "Fonpedriña"</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><br /></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">O topónimo remitiria a "a (terra de) <i>Gundoegia</i>", nome femenino altomedieval. É un nome de orixe xermánica, forma bitemática a partir </span><span face="">do gótico</span><span face=""> *</span><span face=""><i>gund</i>- 'loita' e '*-<i>weig</i> </span><span face="">'loita'. </span><span face="">Aínda que non o atopamos atestado en Galiza na Idade Media, si que se atopa na toponimia, tanto galega como en Portugal, onde atopamos Gondeixe, en Ponte da Lima, para o cal Piel recolle como de orixe xermánica, aínda que deixa sen asignar orixe o elemento -eixe (c</span><span face="">f. p. 30, J. Piel </span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">"Os nomes germánicos na toponímia portuguesa" in "Boletim de filologia"</i><span face="">, Tomo VI).</span><br />
<br />
<span face=""><b>GRANDARROIBA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Composto de "Gándara roiba".</span><br />
<span face="">O termo "gándara" ten varias acepcións, todas relativas a terreo improdutivo, polo xeral chan. As tres formas Gándara, Gandra, Granda son comúns na toponimia de Galiza.</span><br />
<span face="">Neste caso, ao ser "roiba" ("ruba", vermella"), podería indicar un lugar de terras barrentas.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>GRANXO, O</b> (Bares -lugar do Porto de Bares)</span><br />
<span face=""><b>GRANXÓN, O</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">O dicionario rexistra a acepción de "granxo" como "finca cercada e adicada polo xeral a monte" (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=granxo&tipo_busca=lema&comodins=s">DdD</a>).</span><br />
<span face="">No caso de "Granxón", estaríamos ante o aumentativo de "granxo".</span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>GRAÑA dos CARUNCHOS, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Este lugar está atestado no 1753 no Catastro de Ensenada para As Grañas, ao referir os muíños existentes, como "<i>sitio de carunchos</i>".</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">O termo "caruncho" designa un fungo que se reproduce nos grans do millo, do centeo ou do trigo. Viría do latín vulgar <i>*curiunc'lu</i> < <i>curculiunculu </i>(cf. Corominas)</span><br />
<span face="">Posiblemente neste caso se trate xentilicio, dunha familia de apelido "Caruncho". </span><span face="">Sería por tanto "a granxa da familia dos Carunchos".</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Para o termo "graña", ver AS GRAÑAS.<br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>GRAÑAS, AS</b></span><span face=""> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">O vocábulo graña parece vir do latín <i>granea</i> 'granxa agrícola', derivado de <i>granum </i>'gran'. </span><br />
<span face="">Perdurou soamente na toponimia, pois na fala foi totalmente reemprazado máis tarde pola palabra "granxa", da mesma orixe latina. </span><br />
<span face="">Aludiría por tanto a unha granxa, na interpretación medieval do termo, referida a explotación agrícola. É interesante resaltar que estas "grañas" eran moitas veces dependentes dun mosteiro, para o cal producían alimentos.</span><br />
<span face=""><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Para esta localidade á que refire o topónimo, atopámola atestada no Catastro de Ensenada para Grañas del Sor, 1753, onde se indica que pertencía ao Mosteiro de S. Bernardo de Meira. </div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div></span>
<span face="">Unha das particularidades desta parroquia é estar dividida en tres zonas chamadas "cuadrillas" (de baixo, do medio e de riba). Xa tiña esta división sobre o 1850 cando Madoz o recolleu no seu dicionario, indicando que </span><br />
<span face=""> <i> "cuenta 263 casas en tres grupos denominados Cuadrilla de Abajo, de Arriba y de Enmedio"</i></span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face=""><br /></span><span face=""><b>GRUÑIDO, O</b> (Mañón)</span><br />
<span face=""><b>GRUÑIDO VELLO, O</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">O mesmo que "abruñido", lugar onde abundan os "abruños".</span><br />
<span face="">As variantes con g- para o nome desta árbore, existen desde antigo, como "gruñeiro", xa recollida por Sarmiento en Ourense. En efecto, aínda que "gruñido" non é recollido explicitamente nos dicionarios de galego, si figura recollido "gruñedo" co significado de "abruñedo"(cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=gru%F1edo&tipo_busca=lema">DdD </a>E. Rodríguez. "<i>Diccionario enciclopédico gallego-castellano</i>").</span><br />
<span face="">O profesor Navaza recolleu este topónimo "Gruñido" de Mañón, coa acepción supradita </span><span face="">(cf. G. Navaza, 2006. "Fitotoponimia galega").</span><br />
<span face="">Existe un "Agruñido" en <a href="http://toponimiaviveiro.blogspot.com.es/">Galdo</a>, e asemade, múltiples "Agruñedo", "Abruñido", "Abruñedo" noutros lugares da Galiza. Existe tamén o topónimo "Os Abruñeiros" na freguesía das Grañas do Sor.</span><br />
<div>
<span face=""><br /></span></div>
<span face=""><b>GUEIMONDE de BAIXO</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">O termo "Gueimonde" deriva de <i>(uilla) Goimundi</i>, indicando unha <i>uilla </i>altomedieval (granxa, explotación agrícola) pertencente a Goimundo, nome de orixe xermánica. </span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face="">É importante notar que a orixe do nome non implica en absoluto que o posesor fose xermánico (suevo, visigodo), pois era práctica frecuente na Idade Media o uso de antropónimos de orixe xermánica.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>GUERREIRAS, AS</b> (Mañón)<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Alusión á pertenza a unha persoa de apelido "Guerreiro". É unha construción típica na toponimia, que se adxectiva o nome para indicar o posesor.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">O apelido "Guerreiro" xa figura atestado en Galiza no século XIII (cf. L. Méndez. "Os sobrenomes nos apelidos"). De feito, segundo o CAG, é un apelido frecuente na Mariña, e parece inferirse que tivo a súa orixe no concello de Muras.</div>
<span face=""><br /></span></div>
<span face=""></span><span face=""><b>INSUA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><b>INSUA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(Mañón)</span><br />
<span face=""><b>INSUAS, AS</b> (As Ribeiras do Sor)</span><br /><span face=""><b>INSUAS, AS</b> (Mogor)</span><br /><span face="">O termo "insua", tanto no galego como no portugués, remiten a unha </span>península ou illa, xeralmente delimitadas por un río. Provén, igual que "illa", do latín <i>insula </i>'illa, insua'.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face="">No caso da poboación da Insua da parroquia de Mañón, sitúase nunha península que delimita un meandro do río Sor. No caso d'As Insuas de Mogor, trátase dun núcleo de poboación localizado n</span><span face="">unha orografía en forma de couce, e rodeado por un rego, o "rego de Mogor", polo que forma unha península, confirmando a acepción xeral de "insua".</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">O lugar das Insuas vén recollido no Catastro de Ensenada de Mogor (1752), ao indicar a existencia dun muíño de auga:<br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"> <i> ... "otro al sitio das Ynsuas" ..</i></div>
<span face=""><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>LABRADA DE BAIXO, A</b> (As Grañas do Sor)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>LABRADA DE RIBA, A</b> (As Grañas do Sor)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Topónimo frecuente, co significado transparente de terras labradas, cultivadas. Xa non é tan obvio se aluden a terras que pasaron de monte a seren labradas ou ben que foron labradas e máis tarde foron deixadas a bravío. Calquera das dúas motivacións son posibles.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div></span><span face=""><b>LAMA </b></span><span face="">(As Ribeiras do Sor)</span><br />
<span face=""><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Este lugar está documentado no ano 1099:</div> ... "<i>villa que chaman Lama</i>"... (cf. E. Cal, 1983. "El monasterio de san Miguel de la isla de la colleira").</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><br /></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">O termo "lama", sinónimo de "lodo", é un termo de orixe prerromana, moi presente aínda no galego actual, indica un terreo lamento, encharcado.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face=""><b>LAMA TRAVESA</b> (As Grañas do Sor, Mañón)</span><br />
<span face="">Este topónimo remite a unha "lama" ("lameiro") cunha disposición transversal ás outras. Ao ser calificada de travesa (transversal), queda clara a acepción de lama a que se refire.</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face=""><br /></span><span face=""><b>LAMA ROIBA</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Indicaría un terreo lamento, encharcado, coa terra de cor roiba (ruba), apuntando a unha terra barrenta.</span><br />
<span face="">É un caso análogo ao do topónimo "Lamas Rubas" (Vieiro), o cal ten o nome alternativo de "O Barrido".</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>LANZÁS, OS</b> (Bares -lugar da Vila de Bares)</span><br />
<span face="">Orixe incerta.</span><br />
<span face="">Podería ter unha orixe relacionada co "Lanzós" existente en <a href="http://toponimiaviveiro.blogspot.com.es/">Viveiro</a>.</span><br />
<span face="">Alternativamente, indicando o alcume familiar dun antigo posesor. "Lanzal" significa "alto, esbelto, arrogante".</span><br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<br /></div><div class="separator" style="clear: both;"><span face=""><b>LEIRA da SALGADA</b> (</span>As Grañas do Sor)<br /><span face="">Topónimo que debe remitir a unha antiga posesora do terreo de apelido Salgado. Non moi lonxe atopamos tamén A CRUZ DO SALGADO, outra referencia a apelido. Cada un destes topónimmos confirma, xa que logo, o outro. </span></div><div class="separator" style="clear: both;"><span face=""><br /></span></div>
</div>
<span face=""></span><span face=""><b>LEIRAS do SAIÑAL, AS</b> (Mogor -lugar de Fraixo)</span><br />
<span face="">Ver SAIÑAL.</span><br />
<br />
<span face=""><b>LESTIDO </b>(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Topónimo que remite a un lugar no que abundan as "lestas", planta da familia das gramíneas, <i>Anthoxanthum odoratum</i>. Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=lesta&tipo_busca=lema&comodins=s">DdD</a>.</span><br />
<span face="">O Proxecto Toponimia de Galicia rexistra outro "Lestido" en Vieiro, así como un "Lastigueira" en Cabanas (O Vicedo) e outro en Ortigueira. Hai tamén un "Prado da Lesta" en Muras e "A Costa da Lesta" en Silán.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Xa en 1717 Sarmiento destaca a existencia desta planta nesta zona da Galiza: "<i>Noté que hacia Pontevedra solo tiene un dedo de ancho la hoja. Hacia La Coruña tiene dos; y hacia San Andrés de Teixido, junto al cabo de Ortegal, tiene la hoja cuatro dedos de ancho, y allí está poblado de esa lesta olorosa el monte da Capelada</i>".</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>LIÑARES</b> (Mogor)</span><br />
<span face="">Fitotopónimo transparente, remitindo a terras nas que se cultivava o liño, aproveitando a boa calidade da terra.</span><br />
<span face="">A artesanía do liño tivo relevancia en Galiza, especialmente nas zonas do litoral e nalgúns vales do interior. O maior apoxeo desta industria artesanal deuse de mediados do século XVIII ata primeiro terzo do XIX. Neste período tecíase liño do país pero tamén de fóra, que entraba polos portos de Ribadeo, Carril e Vigo. Unha vez confeccionado o lenzo, era exportado para Castela e para América.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>LODEIROS, OS</b> (Mogor)</span><br /><span face="">Topónimo que remite a unha lameira, terreo con lama.</span><br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face="">Alternativamente, tamén pode referirse a terreo propriedade da familia Lodeiro. </span></div>
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face="">Pode tamén ser interpretado como apelativo, referindo á árbore tamén chamada "lamigueiro", "</span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">lotus</i><span face="">". No entanto, é altamente improbábel, dada a frecuencia deste topónimo e o infrecuente desta árbore.</span></div>
<div class="separator" style="clear: both;">
<br /></div>
<div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><b>LOIXIZ </b>(As Grañas do Sor)</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Podería provir dun "(lugar de) Lois Xiz", aínda que descoñecemos documentación que o probe ou desminta. Alternativamente, segundo me suxire </span></span>Miguel Costa, podería vir dunha <i>(uilla) Leodegisi</i>, forma en xenitivo de <i>Leodegisus</i>, nome do antigo posesor da <i>uilla</i> (granxa, explotación agrícola).</div>
<div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><br /></span></div>
<span face="">
</span></div>
<span face=""></span><span face=""><b>LONGARELAS, AS</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Este topónimo alude a (terras) longarelas, 'terras alongadas'. En efecto, "longarela" é diminutivo de "lóngara", o cal está recollido en galego co significado de "terreo de forma alongada" (cf. Rivas Quintas, Frampas).</span><br />
<span face="">En canto á etimoloxía, termo "longara" xa aparece atestado en documentos galegos en latín do ano 936 (cf. CODOLGA):</span><br />
<span face=""> </span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">estremiro, ipsa terra que iacet de vallo usque in Longara, ipsa vinea cum suos pumares, et ipsa terra</i><br />
<span face="">Ao non aparecer atestado ningunha vez nin "longula" nin "longola", podemos pensar que non deriva de longula, senón directamente do sufixo -ara, tal como gándara.</span><br />
<span face="">Neste caso, é de reparar, xa que logo, o dobre diminutivo que presenta. Probablemente co pasar do temo seguiron sendo leiras estreitas, perdeuse o sentido diminutivo de -ara, e foille engadido un novo diminutivo, para volver a significar "un pouco longas".</span><br />
<div><br />
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><b>LOUPEIRAS, AS</b> (Mañón)</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Topónimo que remite ao nome do antigo propietario, que sería chamado ou apelidado "Loupeiro". O plural dun nome ou apelido é frecuente en topónimos galegos para referirse á propiedade dos descendentes dunha persoa.</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">A orixe do apelido Loupeiro estaría talvez en <a href="http://books.google.es/books?id=20sMAQAAMAAJ&pg=PA195&lpg=PA195&dq=leoparius&source=bl&ots=BiilKeb2xB&sig=tsDxqvj6FlzJGYJNRErjYBTqZws&hl=gl&sa=X&ei=-Eg4U7m2Gcm57Aa_nIHIBQ&ved=0CDIQ6AEwATgU#v=onepage&q=leoparius&f=false">Leoparius</a>, aínda que é apenas unha hipótese, sen base documental.</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";"><br /></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><b>LOURIDAL, O</b> (Mañón)</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Lugar onde abundan os loureiros.</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";"><br /></div>
</div>
<div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><b>MADANELAS, AS</b> (Mañón)</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Finca da familia dunha propietaria "Madalena". O plural dun nome ou apelido é usado en moitos topónimos galegos para referirse á propiedade dos descendentes dunha persoa.</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><br /></span><span face=""><b>MADRÁS, AS</b> (Mañón)</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Talvez de "<i>(terras) Maturanas</i>", terras dun antigo posesor chamado <i>Maturus</i>, cognomen de orixe latina. No entanto, a orixe en "Maturanas" é apenas unha hipótese, sen base documental.</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">O <span style="font-family: "Times New Roman";">Proxecto Toponimia de Galicia</span> rexistra tamén en Mañón un "As Regas da Madrá".</span></span></div>
<span face="">
</span>
<br />
<div class="separator" style="clear: both; font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><b>MADRUGAS, AS</b> (Mañón)</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Alusión a "as (fincas de) Madruga", referido ao apelido ou alcume dun antigo posesor. </span></span></div><div style="font-family: "times new roman";"><span face="">O plural dun nome ou apelido é frecuente en topónimos galegos para referirse á propiedade dos descendentes dunha persoa.</span></div>
<div style="font-family: "times new roman";"><br /></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face=""><span face=""><b>MALATE </b>(As Grañas do Sor)</span></span><br /><span face=""><span face="">Relativo a "malatos", persoa con enfermidades na pel, incluíndo a lepra.</span></span><br />
<span face=""><span face="">Alternativamente, nalgún caso, podería interpretarse como de orixe prerromana, derivada da raíz indoeuropea <i>*mel-</i> 'saír, elevación, curvatura, ribeira'.</span></span><br />
<span face=""><span face="">Para máis detalle, ver entrada específica no blog <a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2013/04/maladas-malata-o-malato-os-malates.html">Pena da Cataverna</a>.</span></span><br />
<span face=""><span face=""><br /></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">MALVIDE </b><span face="">(Mañón)</span></span><br />
<span face=""><span face="">Este topónimo "Malvide" de Mañón foi xa analizado por Gonzalo Navaza, que o interpretou como "malvido", lugar onde abundan as malvas </span><span face="">(cf. G. Navaza, 2006. "Fitotoponimia galega"). </span><span face="">O sufixo -ide para o abundancial non sería un caso excepcional, así e.g. en </span><a href="http://toponimiaxove.blogspot.com.es/" style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">Xove </a><span face="">existen os topónimos "Teixide", "Porride", e aínda "Punta Mexilluíde".</span></span><br />
<span face=""><span face="">Poderíase aventurar de <i>*(uilla) Malviti</i>, dun posesor chamado <i>Malvitus</i>. No entanto, é apenas unha hipótese especulativa, o nome <i>Malvitus</i> soamente o atopamos atestado na península Itálica.</span></span><br />
<span face="">Noutro orde de cousas, a ponte de Malvide, ou "Ponte do Porto", consta de tres arcos de medio punto. Hai quen a remonta á época romana, aínda que posiblemente sexa medieval. No centro da ponte hai un miliario que sinala o límite entre as antigas provincias de Mondoñedo e Betanzos.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><br /></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">O lugar figura atestado no Catastro de Ensenada para Mañón (1752) como "Malbide".</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face=""><span face=""><br /></span><span face=""><b>MAMUELAS </b>(Bares)</span></span><br />
<span face=""><span face="">De "mamoelas", diminutivo en plural de "mámoa", indicando a antiga existencia dun túmulo prerromano.</span></span><span face=""><br /></span></div>
<span face="">
</span>
<br />
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""></span><span face=""><b>MAAÑÓN </b>(Mañón)</span></span><br />
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">MAÑÓN </b><span face="">(Mañón)</span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">A orixe do topónimo "Maañón", actual "Mañón" é incerta, aínda que parece fsegura a orixe nunha forma prelatina. Existe o mesmo topónimo tamén en Portugal, coa correspondente grafía "Manhão".</span></span><span face=""><span face=""><br /></span></span>
<span face=""><span face="">No século XVIII atopamos a localidade xa atestada como "Maañón" no Catastro de Ensenada, así como noutros documentos (cf. "Nomenclator o Diccionario de las ciudades, villas, lugares, aldeas, granjas, cotos redondos, cortijos...", 1789). </span></span><span face="">A forma "Maañón" non mudou para "Mañón" ata o século XX, habendo anída na actualidade persoas que conservan a pronuncia correcta.</span></div><div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face="">Sostemos como hipótese a orixe nunha forma <i>Malanio / Malanione</i> (análogamente a casos como <i>Malaco</i>>Malagón), basado no tema prerromano <i>*mal-</i>, relacionada con ríos, costas e elevacións, e que, aínda que con certa controversa, deriva da raíz indoeuropea <i>*mel-</i> 'saír, elevación, curvatura, ribeira'.</span></span></div><div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face="">En efecto, esta forma <i>*mal-</i> e os seus derivados foi tamén estudada por F. Villar, que sostén a orixe indoeuropea indicada, e que pon exemplos de toda a serie toponímica, tais como os múltiples "Malaño", "Malagón" (antiga <i>Malaco</i>), Málaga (antiga <i>Malaca</i>), e outros moitos. (cf p. 45 e ss. de F. Villar, <i>"Vascos, celtas e indoeuropeos. Genes y lenguas"</i>. 2005, <a href="http://books.google.es/books?id=WO7SyVrSNboC&pg=PA70&lpg=PA70&dq=pokorny+raiz+mal&source=bl&ots=SyjE0TOsxR&sig=mpg0KZOkueFNMd9NJIK9EWG_BUA&hl=gl&sa=X&ei=LCSdUeOcNKHm7AaRmIHwAQ&ved=0CFIQ6AEwBQ#v=onepage&q=malanius&f=false">aquí</a>).</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><br /></span><span face="">Segundo E. Bascuas, a raíz indoeuropea<i> *mel-</i> tería carácter hidronímico. Bascuas cita, ademais dos múltiples "Malagón" (un deles en Viveiro), e "Málaga", tamén outros galegos como "Mos" (de <i>Malones</i>), "Magoi" (Lugo), ou os numerosos "río Malo" e "río Mao" (cf. p. 83 de E. Bascuas <i>"Hidronimia y léxico de origen paleoeuropeo en Galicia"</i>. 2006).</span></span></div><div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face="">Deste modo, o topónimo Mañón (< *<i>Malanione</i>) posibemente faría referencia á ribeira do rio Sor, ribeira cerca da que está situado o núcleo de poboación capital da parroquia.</span></span></div><div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face="">A evolución sería totalmente coherente coa evolución do romance galego, pasando de *<i>Malanione </i>para "Mañón" coa normal caída do -l- intervocálico, a través dunha forma intermedia "Maañón", a forma en uso atestada até o século pasado .</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Apoiando esta hipótese de *<i>Malanione</i>, atopamos "<a href="http://es.wikiloc.com/wikiloc/view.do?id=11012666">Puerto de Malañón</a>", preto de El Escorial (Madrid), que sería o mesmo topónimo preservando o -l- intervocálico. Existe outro "Malañón" na provincia de Málaga (cf. <a href="http://citywiki.ugr.es/wk/images/0/0a/Plan_ampliacion_pn_montes_malaga.pdf">aquí</a>)</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Está tamén atestado o nome <i>Malanius </i>na Italia, identificado por F. Villar tamén como derivado do tema <i>*mal-</i>.</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><br /></span><span face="">Non podemos rexeitar totalmente outras alternativas, aínda que semellen pouco probables, tales como a de derivar dun <i>*(uilla) Madanioni</i>, forma en xenitivo de <i>Madanionus</i>, hipocorístico de <a href="http://books.google.es/books?id=BJWT1pvEAbQC&pg=PA307&lpg=PA307&dq=%22madanius%22&source=bl&ots=yJvSRd62WZ&sig=ZNwvyLHUmFI9ITEHh6Ge6f8abXo&hl=gl&sa=X&ei=jdd-UZqbI8Ku7AaP8YDoCQ&ved=0CFYQ6AEwBjgK#v=onepage&q=%22madanius%22&f=false"><i>Madanius</i></a>, aínda que somente o atopamos rexistrado no Século XVII en Italia.</span></span></div><div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><br /></span></span></div><div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face="">Outra hipótese, puramente especulativa, sería a de *<i>Maganioni</i>, dun posesor chamado *<i>Maganius</i>, do celta <i>mag-</i> 'grande' + <i>Annius</i>.</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Tamén como pura especulación, podería provir de *<i>Meganioni</i>, dun posesor chamado <a href="http://books.google.es/books?id=b909AAAAcAAJ&pg=PA1468&dq=%22meganius%22&hl=gl&sa=X&ei=-dh-UfSgLOyw7AaM7oC4BQ&ved=0CEEQ6AEwAg#v=onepage&q=%22meganius%22&f=false">Meganius</a>.</span></span></div><div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><br /></span></span></div><div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face="">Como nota de interese, existe unha freguesía portuguesa chamada <b>Manhuncelos</b> que remite a uns antigos poboadores. É plausíbel especular que eses poboadores fosen oriúndos de Mañón, e de aí tome o nome por tanto Manhuncelos. É un caso frecuente na toponimia do norte de Portugal, e tamén na de Galiza, que perviva na toponimia a referencia a repoboadores medievais. Lembremos en Galiza o caso do topónimo Bascós (Monforte) ou Bascuas (Lugo), que aluden a repoboadores de orixe vasca, ou o caso de Santegãos en Portugal, derivado de <i>Celticanos</i>, remitindo probablemente a un Céltigos galego.</span></span></div>
<span face="">
</span>
<br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face=""><span face=""><b>MANXARÍS, OS</b> (As Grañas do Sor)</span></span></div>
<span face="">
<span face="">Posiblemente referindo a unhas terras pertencentes a unha familia orixinaria de Manxarín (Mosende, O Vicedo).</span><br /></span><br />
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""></span><span face=""><b>MARCO, O</b> (As Grañas do Sor, As Ribeiras do Sor, Mañón)</span></span></div><div style="font-family: "times new roman";"><b>MARCOS, OS</b> (As Grañas do Sor)</div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">A voz "marco" designa unha pedra fincada no terreo, sinalando un límite territorial. Posiblemente aluda a un marco destacábel polo seu tamaño e antigüidade, talvez medieval, ou tamén un miliario ou incluso unha pedrafita ou menhir.</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><br /></span><span face=""><b>MARIÑAO, O </b>(Mañón)</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Referido á orixe do posesor, que proviría da Mariña.</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><br /></span></span></div>
<span face="">
<span face=""></span><span face=""><b>MARTIXE</b> (Mogor)</span><br />
<span face="">Este lugar está situado no lugar de Pumar de Vale, onde está </span><span face="">o "Lavadoiro de Martixe". C</span><span face="">onstituíu antigamente un núcleo de poboación que non perdurou ata a actualidade. Está xa atestado </span></span>en 1095<span face=""> como</span><span face=""> "<i>Martisi</i>",</span></div><div><span face=""> .. <i>"per terminis de Martisi et Plapa Mala et exinde per Elduare et deinde per Rubito et per ripa maris usque ad estario"...</i> (cf. E. Cal. "Colección diplomática medieval do Arquivo da Catedral de Mondoñedo").</span></div><div><span face=""><span face=""><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Tamén deu nome ao actual rego de Pumar de Vale, tal como vén recollido no Catastro de Ensenada de Mogor (1752), ao indicar a existencia dun muíño de auga:<br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"> <i> ... "otro al sitio do rego de Martixe" ..</i></div></span><span face="">A</span><span face=""> latinización que fixo o </span><span face="">escriba </span><span face="">non parece moi correcta, pois a </span><span face="">orixe deste topónimo sería unha</span><span face=""> </span><span face=""><i>uilla Martidii</i>, </span><span face="">referindo </span><span face="">a </span><span face="">un antigo posesor chamado <i>Martidiu(s)</i>. </span></span></div><div><br />
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""></span><span face=""><b>MEDOÑAS, AS</b> (As Grañas do Sor)</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Unha medoña é unha mámoa ou sitio con tipoloxía similar.</span></span></div>
<span face="">
</span>
<br />
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><b>MEIRA </b>(Mañón)</span></span></div>
<div><div>Meira dá nome na parroquia de Mañón a un casarío preto de Piñeiro, e tamén a unhas terras situadass entre A Panda e Bustelo. </div><div>O casal de Meira figura atestado no Catastro de Ensenada para Mañón (1752) como "sitio de Meira".</div><div><span style="font-family: times new roman;"><br /></span></div><div><span style="font-family: times new roman;">Canto ao significado, o termo "meira" é de orixe prelatina, referindo a auga estancada. Costuma estar aplicada a terreos encharcados, marismas. </span></div><div><span style="font-family: times new roman;">No entanto, tratándose de microtopónimos ou casaríos, o topónimo Meira debe remitir máis ben a propiedades pertencentes ao Convento de Meira.</span></div><div><span style="font-family: times new roman;">De feito, no caso das terras chamadas Meira en Boimente (Viveiro), figura atestada no 1222 unha doazón ao Mosteiro de Meira dunha herdade que Maior Peres posuía no lugar de Fontao, na freguesía de Boimente (cf. CODOLGA).</span></div><div><br /></div><div><span style="font-family: times new roman;">Os topónimos "Meira" e "Mera" son frecuentes en Galiza. Atopamos, ademais deste e dos dous en Viveiro, a fregusía de Meira na provincia de Lugo, outro en Cuntis e outro en Moaña.<br /></span></div></div>
<span face="">
</span>
<br />
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""></span><span face=""><b>MESTAS, AS</b> (As Grañas do Sor, Mañón)</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">O topónimo "Mestas" ven de<i> (aquas) mixtas</i> 'mesturadas', indicando unha confluencia de ríos ou regatos.</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Outros "Mestas" nos arredores aparecen no Monte (Xove), en Silán e na Curiscada (Muras).</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Atopamos xa algo máis lonxe "Las Mestas" en Asturias e Cáceres, "río das Mestas" (A Coruña), "Ambasmestas" (León) e dous "Entranbasmestas" en Cantabria. En todos eles mestúranse as augas de dous ou máis ríos ou regatos (cf. <a href="http://www.vacarizu.es/d6/articulo/toponimia-campurriana-el-agua-ii">aquí</a>).</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><br /></span></span></div>
<span face="">
</span></div>
<span face=""></span><span face=""><b>MENADOIRA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(As Ribeiras do Sor)</span><br />
<span face="">O verbo "menar" significa "conducir, guiar", co cal significaría "a que guía, a guiadoira". Porén, descoñecemos o encaixe concreto deste significado co topónimo.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>MILLÁN</b> (As Ribeiras do Sor)<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Este toponimo pode aludir a un "terreo do millán", aludindo ao nome común da planta 'Digitaria sanguinal' que aparece nos terrenos de cultivo, unha planta "poácea", cognado do portugués <i>milhã</i>. En efecto, aínda que non veña citado na obra de Fitotoponimia galega de Navaza, semella plausíbel.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Decía Sarmiento dela: <i>"Es tan continuadamente fecunda como la mielga y tan útil para las caballerías y ganado vacuno como ella. Llámase millán o millá, y en portugués, según Bluteau, milhaã". De ella dice: He o verde dos bois e bestas, de agosto até os santos”</i>.. </div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Por outro lado, tamén puido aludir o nome a un terreo pertencente a unha persoa apelidada Millán (aínda que é moi pouco frecuente nesta zona), ou a unha antiga uilla altomedival <i>Emiliani</i>, pertencente a un posesor de nome <i>Emilianus</i>.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">É curiosa a presenza deste topónimo nos catro concellos do Norte galego, Mañón, O Vicedo, Viveiro e Ourol, en canto non aparece no resto da Mariña e do Ortegal. Puido tatare dun apelido máis común noutra época.</div>
<span face=""><br /><div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><b>MIRAMAR DE ABAIXO</b> (As Ribeiras do Sor)</span></span></div><div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><b>MIRAMAR DE ARRIBA</b> (As Ribeiras do Sor)</span></span></div><div style="font-family: "times new roman";">O topónimo deste núcleo de poboación é tan frecuente como transparente, indicándonos a visión do mar desde o lugar. Para o caso de Miramar de Arriba, efectivamente vese desde alí boa parte da Ría do Barqueiro e a súa desembocadura no Cantábrico.</div><div style="font-family: "times new roman";"><br /></div></span>
<span face=""><b>MERÁN, O</b> (As Ribeiras do Sor, Mañón)</span><br />
<span face="">De "Monte merán", monte con "mera", "néboa miúda". A palabra "mera" é de orixe prerromana, dunha raíz <i>*m'r- </i>relacionada coa auga.</span><br />
<span face="">Os orónimos "Mera" e "Merán" son frecuentes en Galiza. O Proxecto Toponimia de Galicia rexistra outros "Merán" por exemplo en Ambosores (Muras), nas <a href="http://toponimiavicedo.blogspot.com.es/2014/02/apuntes-sobre-microtoponimia-do.html">Negradas</a>, en <a href="http://toponimiaviveiro.blogspot.com.es/">Galdo</a>, etc. </span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>MOA, A </b></span><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face=""><b>MOA VELLA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Unha "moa" é unha pedra redonda, tanto a que se usa de pedra de muíño como a que se usa para afiar. Deriva do latín <i>mola</i> 'moa do muíño, muíño'.</span><br /><span face="">Estará referido a un penedo de forma de moa, redondo, ainda que descoñecemos o lugar concreto.</span><br />
<span face="">Por veces, o termo "moa" é tamén usado por extensión (sinécdoque) para designar o "muíño" (xa ocorría en latín).</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>MOEMENTOS </b>(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">O termo "moimento", do latín vulgar <i>monumentu</i> '</span><span face="">erección conmemorativa', </span><span face="">relaciónase na toponimia coa acepción de ‘túmulo, sepulcro’, acepción xa atestada n</span><span face="">os clásicos.</span><br />
<span face="">Xa indicara Leite de Vasconcelos que os topónimos portugueses e galegos "Moimenta", "Muimenta" fan sempre referencia a vestixios arqueolóxicos (necrópoles, megálitos), polo xeral enterramentos, dólmens e túmulos. Tamén figura no portugués medieval coa mesma acepción (cf. "moimento" en Viterbo. "<i>Elucidário</i>").</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>MOGOR </b>(Mogor)</span><br />
<span face="">Talvez derivado de <i>Monachorum </i>'dos monxes' ou máis probablemente de orixe prerromana.</span><br />
<span face="">Tendo en conta a frecuencia de puntas costeiras na xeografía galega chamadas "Mogor", semella difícil que sexa casualidade e parece descartar a orixe en "dos monxes".</span><br />
<span face="">Ver explicación detallada >><a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2013/04/e-se-mogor-non-vinese-de-monachorum.html">aquí</a>.</span><span face=""><br /></span>
<span face="">No século XVIII atopamos a localidade xa atestada como "Mogór" (cf. "Nomenclator o Diccionario de las ciudades, villas, lugares, aldeas, granjas, cotos redondos, cortijos...", 1789).</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>MONTE DO FORO </b>(Mañón)</span><br />
<span face="">Ver "O FORO".</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""></span><span face=""><b>MONTEIRÓN </b>(Bares)</span><br />
<span face="">Derivado de "monte". Xa figura atestado co nome de <i>Montario</i> no ano 916, nun documento do rei Ordoño II no que dona ao bispo de Mondoñedo a freguesía de Santa María de Mogor e o val de Bares. Cf. <a href="http://gmh.consellodacultura.org/fileadmin/arquivos/publicos/CDMOND_v1.pdf">aquí</a> (p. 20).</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Figura tamén a "Cruz de Monteirón" no Catastro de Ensenada para Mogor (1752), ao definir os límites de San Fiz : </div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"> "..<i> siguiendo por el Rego de Riva a la Cruz de Monteirón, siguiendo de ella al Campo de Lamelas y de este al lugar de Salgueiros, donde se halla un marco del qual para Poniente se gira al dicho sitio de Seixos Blancos</i>" ..</div>
<span face=""><br /></span><span face=""><b>MONTEMEAO </b>(Bares)</span><br />
<span face="">Composto de "Monte Meao". O termo "meao" era a forma medieval por "mediano, do medio". Por tanto, este topónimo indica "monte do medio", pola súa situación a respecto doutros lugares de referencia.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>MORAO, O</b> (Mañón)</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Probablemente derive dun xentilicio, remitindo á orixe do posesor do lugar. É unha construción normal para un topónimo, do mesmo modo que O MARIÑAO, tamén nesta freguesía, alude a oriúndo da Mariña. </div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Canto ao lugar concreto do que procederían, podería ser da freguesía de Mor (O Valadouro) ou talvez de Soutomor (Loiba).</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Unha publicación da Xunta atribúelle a "Morao", na Mariña, unha orixe en "Morado", porén isto non parece probable, xa que a tendencia -ado > -ao ocorre soamente desde hai poucas décadas, por influxo do castelán, e semella improbable que un núcleo de poboación sufrise xa unha deturpación relativamente antiga do nome. Tampouco se pode negar categoricamente. Para o caso deste Morao (Mañón), o dicionario de Madoz (séc. XIX) non axuda, pois non o rexistra (tampouco como **Morado).</div></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>MOREIRAS</b> (Bares - Vila de Bares)</span><br />
<span face="">Este topónimo ten varias interpretacións, ningunha delas concluínte, aínda que a referencia a "conxunto de moreiras" sexa a máis probable.</span><br />
<span face="">En efecto, segundo Navaza, "Morás" trataríase dun fitotopónimo, o plural de "moral", lugar onde abundan as moras. O mesmo indica para "Moreiras" (cf. G. Navaza, "<a href="https://ilg.usc.es/agon/wp-content/uploads/2010/09/Fitotoponimia_galega.pdf">Fitotoponimia galega"</a>).</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Outra hipótese é a da orixe na raíz hidronímica indoeuropea *mar- / *mor- 'auga detida', ou tamén a raíz prerromana *mor(r)- , relativo a "pedra", de orixe talvez preindoeuropea, tal como ocorre coa palabra "morea". De feito, o propio Navaza recoñece que non pode garantir que todos estes topónimos teñan valor fitonímico.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">É un topónimo relativamente frecuente, atopamos unha </span><span face="">entidade de poboación deste nome </span><span face="">na veciña Loiba, así como outra no Vicedo e outra en Foz.</span><br />
<div style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">
<span face=""><br /></span><span face=""><b>MUIMENTOS, OS</b> (As Grañas do Sor)</span></div>
<div style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">
<span face="">Ver "MOEMENTOS"</span></div>
<div style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">
<span face=""><br /></span></div>
<span face=""></span><span face=""><b>MUÍÑO de OCA, O</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Un muiño pertencente a unha persoa de apelido "Oca". </span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">Este apelido, que ten un dos seus núcleos orixinadores no </span><span face="">veciño </span><span face="">concello do </span><span face="">Vicedo, é de orixe detoponímica, nun dos varios lugares con este nome existentes, na actualidade ou no pasado. É un nome de orixe prerromana, a partir dunha forma céltica </span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">*ok-ka</i><span face="">, dunha raíz indoeropea </span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">*ak-/*ok-</i><span face=""> 'cortante, agudo'.</span><br />
<span face="">Esta forma foi estudada por E. Bascuas, como parte da interpretación dada para o topónimo "O Grove". Cf. E. Bascuas, 2001. <i>"Mondoñedo y Valoría", in "Estudios Mindonienses"</i>. Num. 17. Ver pp. 478 e ss. </span><span face="">É de notar que, no estudo indicado, Bascuas rexeita explicitamente calquer relación co latín </span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">occa </i><span face="">'enciño, angazo'.</span><br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face="">Este apelido, non moi común, ten a súa maior frecuencia nos concellos de Mañón e nos da Mariña Occidental, maiormente no de Viveiro. Hai tamén outra zona con frecuencia deste apelido arredor de Corcubión, na Costa da Morte.</span></div>
<span face="">Non coñecemos ningún núcleo de poboación con este nome e Mañón; polo contrario, hai varios Oca en Galiza: na Estrada (Pontevedra), en Coristanco, en Touro, en Ames. </span><br />
<span face="">Fóra de Galiza, temos en Burgos os montes de Oca e a antiga diócese de Oca ("<i>Auca</i>"), e tamén o río Oca en Biscaia. </span><span face="">No entanto, non garda relación cos Oca de fóra de Galicia, os cales </span><span face=""> teñen unha orixe hidronímica en</span><span face=""> *</span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">auka</i><span face=""> (que en galego daría *Ouca).</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>MUÍÑO de SABAÍDO, O</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Un muiño pertencente ao "señor de </span><a href="http://insuabarqueiro.blogspot.com.es/2011/06/escudo-de-armas-en-sabaido.html" style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">Sabaído</a><span face="">", no Barqueiro.</span><span face=""></span><br />
<br />
<div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><b>MUNÍN </b>(As Ribeiras do Sor)</span></span></div>
<div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">O nome deste lugar proviría dun antropónimo <i>*(uilla) Monnini</i>, forma en xenitivo de <i>Monninus</i>, nome do antigo posesor da <i>uilla </i>altomedieval (granxa, explotación agrícola).</span></span></div>
<span face=""><div><span face=""><br /></span></div><div class="separator" style="clear: both; font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><span face=""><b>MURADOS</b> (Mañón)</span></span></span></div><div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><span face=""><b>MURADOS DA BARCIA, OS</b> (Mañón)</span></span></span></div><div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><span face="">Aínda que se trata dun adxectivo ben coñecido, remitindo a un elemento cercado por muro, non queda claro o elemento elidido ao cal fai referencia. Podería tratarse dunha referencia a un terreo cercado, murado. Por outro lado, tamén pode remitir a restos de muros antigos, talvez prehistóricos. Este é o caso d'As Muradellas (Lubián, Ourense) trátase dun castro cunha fortificación característica.</span></span></span></div><div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><span face="">Na contorna, o <span style="font-family: "Times New Roman";">Proxecto Toponimia de Galicia</span> rexistra outro Os Murados no Vicedo e outro O Murado en Xove, así como un Os Muradás en Cervo.</span></span></span></div><div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><span face=""><br /></span></span></span></div></span>
<span face=""><b>NABÁS </b>(Mogor)</span><br />
<span face="">Plural de nabal. Un "nabal" foi orixinariamente un lugar apropiado para cultivar nabos, aínda que o nome pasou despois a ter un significado máis xeral de "terra moi frutífera” (cf. Taboada Cid).</span><br />
<span face="">Tamén Estraviz recolle a acepción para nabal de "a mellor terra" (cf. I. Alonso Estraviz, 2002. "Léxico não registado nos Dicionários Galegos" in Agália n.69 e 70).</span></div>
<div><span face=""><span face=""><span face=""><br /></span><span face=""><b>NARAÍS, OS</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Probablemente derivado da forma prerromana <i>*nar-</i>, derivada da</span><span face=""> raíz indoeuropea <i>*ner- </i>‘penetrar, mergullar’</span><span face=""> (IEW 766), frecuente na hidronimia. De feito, neste caso trátase dunha zona de prados.</span></span></span><br />
<span face=""><span face=""><span face=""><br /></span><span face="">Atopamos na Coruña o Naraío, afluente do río Xubia e tamén unha localidade de San Sadurniño. Tamén Naraído (Trabada). Neiro é o nome dun lugar do concello de Santiago de </span><span face="">Compostela. </span><span face="">Temos tamén o río Neira </span><span face="">(< </span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">Naria</i><span face="">)</span><span face="">, que dá nome aos vales de Neira de Rei e </span><span face="">Neira de Xusá, e na provincia da</span><span face=""> Coruña temos Neira de Abaixo e </span><span face="">Neira de Arriba en Vedra.</span><br />
<span face="">Xa máis próximos atopamo Naraseixo no Valadouro, ou os coñecidos Narón, Neira . </span><span face="">En León atopamos o río Naraya, do cal deriva </span><span face="">Camponaraya</span><span face="">.</span></span></span><br />
<div style="font-family: "times new roman";">
</div>
<span face=""><span face="">
</span>
</span><br />
<div class="separator" style="clear: both; font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><span face=""><b>NAVALLO, O</b> (Mañón)</span></span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";"><div>Topónimo derivado de "nava", 'val, chaeira rodeada de montes'., 'ugar pantanoso'. É unha formación análoga á do topónimo "Os Covallos", que deriva de "cova". Este apelativo aínda fica vivo en portugués, na zona de Trás-os-Montes, onde "<i>navalho</i>" é "<i>pedaço de terreno húmido entre as searas que se não cultiva para que dê erva</i>" (cf. <a href="http://www.terrasquentes.com.pt/content.aspx?id=62">aquí</a>). Formacións da mesma orixe atopamos no portugués navalhão, o salmantino navazo 'valle pantanoso' e mais no aragonés navajo "balsa para el ganado". </div><div>Da mesma raíz, ademais da indicada Nava, temos Navia (co cognado portugués Neiva) e Navaza.</div><div>En resumo, O Navallo debe remitir a lugar no que, pola súa orografía, quedaban encharcados con facilidade.</div></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><span face="">O Nomenclator rexistra preto outro "Os Navallos" en Riobarba,</span><span face=""> outro en Boimente, en Muras, etc.</span></span></span></div>
<span face=""><span face="">
</span></span>
<br />
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><span face=""><b>ORTEGA </b>(Mañón)</span></span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><span face="">O dicionario defíneo como sinónimo de "ortiga", non fica claro a evolución desde o latín <i>urtica</i>, nin se rexistra nin na fala nin na toponimia máis "ortega".</span></span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><span face="">Pode interpretarse como termo de orixe prerromana, nun tema prerromano <i>*ort- </i>ou<i> *urt-</i>, do que derivarían tamén outros topónimos como “Ortoño” (Ames), este cun sufixo -oño polo xeral ligado á toponimia de orixe prerromana. Esta mesma orixe tamén propoñemos para os topónimos dos cabos “Ortabade” e “Ortegal” (cf. X. L. González. <i>"Apuntes da toponimia de Cariño", in "Terras do Ortegal" </i>núm 2, 2015).</span></span></span></div><div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><span face="">Por outro lado, tamén pode tratarse simplemente do apelido dun (antigo) posesor do predio.</span></span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><span face=""><br /></span></span></span></div>
<span face=""><span face="">
<span face=""><b>PALANCATES, OS</b> (Mañón -lugar do Seixo do Chao)</span><br />
<span face="">Un "palancate" defíneo o dicionario como 'empalizada ou estacada' e como ' poste colocado á beira do mar ou dun río para amarrar nel os cabos'. Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=palancate&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span><br />
<b><br /></b>
<b>PALLOZAS, AS</b> (Mañón -lugar das Pallozas)</span></span></div>
<span face="">
</span></div>
<span face="">Derivado de "casa palloza", tamén chamada "pallaza", construción típica con teito cónico de palla de centeo. O teito de palla precisaba ser renovado cada 15 anos, con palla nova de centeo (un grosor duns 40cm, cf. <a href="http://gdr5leader.webcindario.com/ReunionPropietariosTeitosPalla_Piornedo29072011.pdf">aquí</a>).</span><br />
<span face="">Ao ser un topónimo, parece indicarnos que, cando se comezou a chamar así, o teito de palla non era xa o máis común.</span><br />
<span face="">As "<i>casas palhaças</i>", citadas en Gil Vicente ("<i>Auto da Feira</i>"), son casas cubertas de palla de centeo, análogas en significado ás pallazas ou pallozas dos Ancares. A denominación de "casa pallaza" é tamén frecuente en documentos notariais de Zamora e Salamanca. Cf. <a href="http://www.upo.es/ghf/giest/documentos/poblacion_y_territorio/Riesco2001_toponimiamayorzamora.pdf">aquí</a>.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""></span><span face=""><b>PANDA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(Mañón)</span><br />
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">PANDA DO FOXO</b><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">PANDA DA GRANDERROIBA</b><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">PANDAS, AS</b><span face=""> </span><span face="">(Mañón -lugar do Castro)</span><br />
<span face="">Unha "panda" designa un terreo combado ("pandado").</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>PANDEIRO, O</b> (As Ribeiras do Sor)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Neste caso, máis que aludir a un instrumento musical, "pandeiro" adxectiva o terreo como "un pouco pando", con lomba, un terreo combado ("pandado"). </div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">En castelán existe tamén "pando" como topónimo, que Corominas interpreta co significado específico indicado no dicionario de "<i>terreno casi llano situado entre dos montañas</i>" (cf. RAE) (cf. DCEH s.v. "panda").</div>
<span face=""><br /></span><span face=""><b>PANDELLA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(Bares -lugar da Vila de Bares)</span><br />
<span face="">Diminutivo de "Panda". Ver "PANDA, A".</span><br />
<br />
<span face=""><b>PARDIÑAS </b>(Bares)</span><br />
<span face=""><span face="">Este lugar xa aparece atestado no 1545 nun "apeo" do Mosteiro da Coelleira </span><span face="">(c</span>f. E. Cal, 1983. "<i>El monasterio de san Miguel de la isla de la Colleira</i>"), ao mencionar unha leira pertencente ao Casal de Anido.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">O topónimo "pardiña" deriva do latín <i>parietina</i> "casa en ruínas, paredes", e despois pasou a ter un significado de "devesa ou terreo acoutado".</span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>PARDIÑEIRA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(Bares -lugar da Vila de Bares)</span><br />
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">PARDIÑEIRAS DE DENTRO</b><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, AS </b><span face="">(Mogor -lugar de Pumar de Vale)</span><br />
<span face="">Estes topónimos remiten a un lugar deshabitado, similar a "pardiñeiro": casa arruinada e destartalada (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?lang=gl&pescuda=pardi%C3%B1eiro&tipo_busca=lema">dicionario</a>). En portugués existe <i>pardieiro</i>, co mesmo significado que "pardiñeiro".</span><br />
<span face="">Outra posible acepción é a de conxunto de "pardiñas" (devesa ou chousa, cf. <a href="http://books.google.es/books?id=FoBE9EDhqlAC&pg=PA692&dq=%22pardi%C3%B1a%22+etimologia&hl=gl&sa=X&ei=ysJpUZLPI8SK7AbvnYDwAw&ved=0CFEQ6AEwBg#v=onepage&q=%22pardi%C3%B1a%22%20etimologia&f=false">dicionario</a>), lugar de devesas.</span><br />
<span face="">O topónimo "Pardiñeira(s)" é frecuente en Galiza. O Proxecto Toponimia de Galicia rexistra en Mogor "As Pardiñeiras", </span><span face="">"A Pardiñeira" </span><span face="">en Riobarba e mais en Covas , en Celeiro "Pardiñeiras", en Covas "Os Pardiñás", etc.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>PASADA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(Mañón, As Grañas do Sor)</span><br />
<span face=""><b>PASADA DO REGO</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(Mañón)</span><br />
<span face="">O apelativo "pasada" indica un "lugar de paso do río, xeralmente a través de pedras colocadas como "pasos" formando unha liña". Esta acepción consérvase na toponimia de toda a zona: en <a href="http://toponimiaviveiro.blogspot.com.es/">Viveiro</a>, en <a href="http://toponimiamuras.blogspot.com.es/">Muras </a>("A Pasada do Río", "A Pasada do Portancho", "A Pasada do Cal do Medio", ..).</span><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>PAZO DE LAMA</b> (A Ribeiras do Sor)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>PAZOS</b> (Mañón)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">O termo "pazo" deríva do latín <i>palatium</i>, e xa na Alta Idade Media a forma <i>paaço</i> tomou esta acepción actual de "casa señorial", edificación de residencia de familia nobre. E de notar que as referencias medievais a un pazo non deben entenderse como un pazo na actualidade, senón que remitirían simplemente á casa do señor, de boa feitura, probablemente de cantería, de dous andares e cuberta de tella ou lousa, en contraste coas demais casas que serían de planta baixa e cubertas de palla.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Nos casos do Pazo de Lama, está atestada esta orixe. No caso de Pazos de Mañón, trátase dunhas terras que quedan a metade de camiño entre o núcleos de poboacion da Carreira e do Outeiro, a rentes doutro predio chamado "Casavella", casualmente ou non. </div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">J. J. Moralejo puxo en cuestión a etimoloxía latina, e refiriu estes topónimos a un prelatino indoeuropeo *palatio, que designaría unha especie de curro, lugar pechado onde os pastores recollían temporalmente o gado, harmonizando co sentido etimolóxico de "pastoriza" (cf. J. Moralejo, "Callaica Nomina", 2007)</div><span face=""><br /><div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""></span><span face=""><b>PEDRARES</b> (As Ribeiras do Sor)</span></span></div><div style="font-family: "times new roman";">O topónimo deste núcleo de poboación alude a un antigo posesor do lugar, que se chamaría Pedro Ares.</div><div style="font-family: "times new roman";">Aínda que poderíamos interpretar "pedrares" como "pedregais", lugar onde abundan as pedras, os feitos de non levar o artigo (** Os Pedrares), o de non haber tales pedregais no lugar, e mais o de ser un núcleo de poboación, tornan máis probable a hipótese primeira.</div><div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><br /></span></span></div></span>
<span face=""><b>PEDRÓN</b></span><span face="">,</span><span face=""> </span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">O </b><span face=""> </span><span face="">(Mañón)</span><br />
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">PEDRÓN DE BAIXO, O </b><span face=""> </span><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">PEDRÓN DE RIBA</b><span face=""> </span><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Os dicionarios galegos inclúen "padrón" e "pedrón" como "Marco; poste de pedra alta e grosa que serve de indicador ou sinal" (cf. </span><span face="">L . Carré, </span><a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?lang=gl&pescuda=padr%C3%B3n&tipo_busca=lema#Carr%C3%A9Dicc.%203%C2%AA%201951" style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">DdD</a><span face="">). </span><br />
<span face="">Igual significado é recollido no portugués antigo "marco ou marcos de pedras altas que ainda hoje vemos nos antigos coutos" (cf. Viterbo, "Elucidário", 1798).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Para o apelativo "pedrón", Eladio Rodríguez indica que</span><br />
<span face=""><i> "llaman también así nuestros campesinos al menhir". </i></span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Aínda que puntualiza Filgueira Valverde en que </span><br />
<span face=""> <i>“no siempre el topónimo indica un monumento prehistórico, puede tratarse de un miliario, de un hito liminar o sencillamente de una “piedra hita” natura</i>l”. Cf. X. Filgueira Valverde e A. García Alén. , 1977. "Inventario de monumentos megalíticos. .."</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">En calquera caso, aluden a unha pedra singular, un marco, un menhir, un miliario. É análogo ao portugués pedrão ou padrão, para os que Machado (DEP) dá a seguinte atestación do século XIV: </span><br />
<span face=""> <i>“acharom sobre uũ pedram letras escritas dentro da pedra</i>”.</span><br />
<br />
<span face="">Estes topónimos foron tamén analizados por J. Moralejo coas mesmas conclusións (cf. J. Moralejo, 2007. "Callaica Nomina") con similares conclusións.</span><br />
<br />
<span face="">Por outro lado, o termo <i>petronus </i>está tamén rexistrado no latín tardío, e Du Cange dálle o significado de <i>acervus lapidum</i> 'morea de pedras' (cf. Du Cange. "Glossarium mediae et infimae latinitatis" aquí).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Finalmente, indicar que Corominas apunta a posibilidade de que algún deles remonte na realidade a un celtismo <i>petronu</i>, adxectivo formado sobre <i>petru</i>, que nas linguas celtas é o número "catro", en referencia a unha encrucillada ou xuntanza de catro camiños (cf. Corominas, DCECH, s.v. padrón).</span><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>PEGA, A</b> (Mañón, As Grañas do Sor))</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>PEGA PEQUENA, A</b> (As Grañas do Sor)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Este topónimo debe remitir ao sobrenome Pego dun antigo posesor destes terreos. É a construción adxectival-xenitiva de "A terra do Pego" > "A Pega", frecuente na microtoponimia galega.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Rosario Soto indica que este alcume xa está documentado no séc XIII: ".. Petro Gundisalvi, dicto Pego .." (cf. R. Soto, 2018. "Alcumes e sobrenomes medievais en Galicia"). Xa como apelido xa figura tamén atestado no séc XIII (cf. L. Méndez. "Os sobrenomes nos apelidos").</div>
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>PEIZÁS </b>(Mañón)</span><br />
<span face="">Forma variante de "Painzás", plural de "painzal", lugar onde se planta o paínzo, o millo miúdo, cultivo que foi despois sustituído polo millo traído de América. É por tanto un topónimo relativamente antigo, de varios séculos atrás.</span><br /><br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face=""><b>PENA da VELA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span></div>
<span face="">Aquí "vela" ten a acepción de "vixía, sentinela", indicando posto de vixilancia, talvez do gado. </span><br />
<span face="">Existe unha grande cantidade de topónimos "Pena da Vela" (e.g. en <a href="http://toponimiamuras.blogspot.com.es/">Muras </a>e no Vicedo), "Monte da Vela", que confirman esta orixe. </span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Nesta mesma freguesía hai tamén un SEIXO DA VELA, coa mesma motivación.<br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>PENA da SILGADA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">Preto deste lugar queda a Fonte da Silagada, que remite a este lugar.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Poderíamos pensar, tendo en conta o lugar dos Sirgos en Riobarba (O Vicedo), sería que proveña de "sirgada", con ultracorrección do "r" en "l". O PTG rexistra dous Sirgal así como dous Silgal (en Sarria e en Viana do Bolo), O Chao da Silga (Castrelo do Val). Porén, é estraño que haxa esta Silgada e outra en Gomesende (Ou), mentres que non hai ningunha *Sirgada, sen "ultracorrección" nin tampouco ningunha **Sirga.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Na Idade Media, a voz sirgo é sinónimo de "seda, e de fío de seda". e "sirgado" de "feito con fío de seda" (cf. <a href="https://ilg.usc.gal/ddgm/ddd_pescuda.php?pescuda=sirgado&tipo_busca=lema">DdDGM</a>).</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">En efecto, o apelativo "sirgo" é sinónimo de seda, e deriva do latín SERICUM.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"> A artesanía téxtil da seda estaba moi difundida na Idade Media. Nas Cantigas de Santa María menciónase:</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"> .....<i> en Estremadura, en Segovia, u morar hua dona soya, que muito sirgo criar en ssa casa fazia</i> ....</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Podería referenciar, xa que logo, a un lugar onde se producía seda, ou incluso ao regato onde se acostumaba mollar a seda antes de fiala (era preciso mollala antes).</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">En Rúa (<a href="https://toponimiacervo.blogspot.com/2014/02/estudo-da-toponimia-de-cervo.html">Cervo</a>) atopamos o "Pico do Xirgo" que, talvez, aluda tamén ao sirgo (a palatalización sirgo>xirgo non sería estraña no galego). O Nomenclator recolle, ademais desta "A Silgada" nas Grañas do Sor, outra en Gomesende, así como As Silgadas en Caldas de Reis. </div><div><br /></div></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Tense postulado que se refira unha vía de orixe romana “<i>via(m) silicata(m)</i>”, unha calzada romana xa que logo (cf. M Pol, "Toponimia de Chapela"); porén, descoñecemos que estea rexistrada esta denominación en Galiza.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><br /></span><span face=""><b>PENA da CORNA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Ver "A Corna".</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>PENA de BUSTELO, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(Mañón)</span><br />
<span face="">Bustelo é o diminutivo de "busto", "curral do gado (vacún)", "lugar para pasto", "rabaño de gado vacún".</span><br />
<span face="">O lingüista J. Piel matizou que especialmente se refire a “pastos altos, pastos de verán”, citando a Sarmiento, que xa adiantaba as mesmas ideas.</span><br />
<span face="">Gonzalo Navaza, na súa Toponimia de Catoira, di que os topónimos Busto e Bustelo naceron na Alta Idade Media como granxas ao cargo dunha familia de servos que coidaba os rabaños dun señor. Neste sentido, e seguindo a J. Moralejo, Miguel Costa deriva bustum do composto proto-céltico<i> *bou-st-om</i> 'estancia para as vacas' (cf. <a href="http://frornarea.blogspot.com.es/2010/01/umha-de-celtas-casa-e-estabulo.html">Frornarea</a>), á súa vez derivado da raíz indoeuropea <i>*gwōw- </i>'vaca' (IEW: 482).</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>PENA do CARRAPUCHETE, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Ribeiras do Sor)</span><br />
<span face="">Carrapuchete deriva de "carrapucho", que pode ser un "<a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=carapucha&tipo_busca=lema">carapucha</a>" (=cast. "caperuza"), e por tanto aludir á forma da pena, ou ben indicar a existencia de "carrapuchos", unha planta, pode ser a <i>Chondrus crispus</i> ou ben o <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=Couselo&tipo_busca=lema">couselo</a>. Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=carrapucho&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span><br />
<span face="">Sería, posiblemente, "a pena con forma de pequena carapucha".</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>PENAGRADE </b>(Bares)</span><br /><span face="">De "Pena Grade", talvez referida á forma da pena ou alternativamente cunha orixe en <i>pinnam Grati</i>, forma en xenitivo do cognome latino <i>Gratus</i>, que indicaría o antigo posesor.</span><br />
<br />
<span face=""><b>PENAS do CARNEIRO, AS</b> (Mañón)</span><br /><span face="">Probablemente se trate do significado transparente, </span>referido a un posesor co alcume "Carneiro" ou un topónimo anecdótico relativo a un "carneiro".</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">É frecuente na toponimia que as penas remitan a un animal, pero tamp<span face="">ouco podemos descartar totalmente unha orixe antiga, no </span>céltico <i>*karn-</i> 'pedra, rochedo', o cal encaixa con este topónimo. Cf. <a href="http://dspace.usc.es/bitstream/10347/2870/1/9788498875782_content.pdf">aquí</a>.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>PENA VERDE, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">O termo "Verde" pode corresponder co significado transparente de "pena de cor verde", igual que existe "Penamoura", "Penarruba", "Penalba". Esta hipótese parécea confirmar a existencia do topónimo "Penas Verdes" no lugar de Curralvello.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Cremos descartábel, seguindo a opinión de Bascuas, a orixe alternativa que autores como N. Ares lle dan, nun <i>Pinnam Viridii</i>, dun posesor chamado <i>Viridius</i>, nome de orixe latina. En efecto, E. Bascuas rexeita totalmente esta orixe, tanto pola alta frecuencia de topónimos "Verde" (Vilaverde, Castroverde, etc) que "nada autoriza a supor que teña unha orixe e sentido distinto do que parece [, referido á cor verde]". Cf. pp. 482 de E. Bascuas, 2001.<i> "Mondoñedo y Valoría", in "Estudios Mindonienses"</i>. Num. 17.</span><br />
<div>
<span face=""><br /></span></div>
<span face=""></span><span face=""><b>PENA XEÁN</b> (Bares-Loiba)</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>PENA XIÁN</b> (Bares-Loiba)<br />
<span face="">Esta pena, que por veces aparece como Xeán e outras como Xián, xa está atestada </span><span face="">no ano 916,</span><span face=""> n</span>un documento do rei Ordoño II que dona ao bispo de Mondoñedo a freguesía de Mogor e o val de Bares:</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">".. per terminum de aqua de ectario et inde per montem dominicum ast per pennam Iuliani et per Montarion usque ad illum portum de Delfino atque Sauris .." (cf. E. Cal. "Colección diplomática medieval do Arquivo da Catedral de Mondoñedo").</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Ese <i>pennam</i> <i>Iuliani</i> correspóndese coa forma en xenitivo de <i>Iulianus</i>, remitindo ao nome dun antigo posesor.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><br /></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">É seguro que se trata desta pena, pois o documento define as lindes dese couto, que serían subindo desde Esteiro ata Montedónigo, de aía á Pena Xián e de aí baixando ata Monteirón e o Sor. Curiosamente, os límites entre a parroquia de Loiba e as dúas parroquias mencionadas seguen manténdose aproximadamente polo perímetro marcado por Esteiro, Montedónigo e Pena Xián.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>PEREIROS, OS</b> (As Grañas do Sor, As Ribeiras do Sor, Mañón)</span><br />
<div style="font-family: "times new roman"; margin: 0px;">
<span face=""></span></div>
<span face=""></span><span face=""><b>PEREIRO, O</b> (Varios)</span><br />
<span face="">A súa orixe pode ser de <i>pirariu</i>, da árbore que da peros. Nalgúl caso podería remitir a un <i>petrariu </i>''lugar pedreiro, pedregal'.</span><br />
<span face="">Aínda podemos tamén pensar nun antigo posesor do lugar que tivese tal apelido ou alcume.</span><br />
<span face="">Sería preciso dispor de documentación antiga ou do coñecemento da orografía da zona para diferenciar parte deles.</span><br />
<span face=""><b><br />PERTEGÓN, O</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Derivado de "pértega" ("vara").</span><br /><br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face=""><b>PETEIRO, O</b> (As Grañas do Sor, Mañón, Mogor)</span></div>
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face=""><b>PETEIROS, OS</b> (As Grañas do Sor)</span></div>
<span face="">O apelativo "peteiro" indica un elemento que sobresae no terreo, por exemplo unha zona de herba alta ou incluso unha morea de mollos. Neste sentido, tamén pode ser unha "mota" ou "motillón".</span><span face=""></span><br />
<div>
<span face=""><br /></span></div>
<span face=""></span><span face=""><b>PICHEIRA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Alusión a un "cachón", unha "pequena fervenza". Así, existen en Galiza as fervenzas chamadas "A Picheira da Seara" e "Picheira do Fócaro" en Quiroga, "A Picheira de Vieiros" en Ferramulín (Courel). </span><br />
<span face="">Aínda que os dicionarios de galego non rexistran esta acepción, si rexistran "pincheira" e "ficheira" con esta acepción. Tamén se rexistra "picho" como o cano da fonte ou de desaugue, e Sarmiento definíao como "<i>pocito de agua que está alrededor del gorgullón de agua</i>".</span><br />
<span face="">O nome "picheira" si está documentado en portugués, e é o mesmo que "pichel", "xarra para sacar o liquido das cubas de viño".</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>PICOTA, A</b> (Bares)<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">O termo "Picota" ten dúas acepcións principais a de "cima dun monte" e a de "o pau espetado, poste ou columna no que se executaban as sentenzas ignominiosas impostas aos criminosos". </div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Para a segunda acepción, o dicionario de Marcial Valladares (1884) define "rollo" como "La picota, ú horca, hecha de piedra y en forma redonda, ó de columna. Era insignia de la jurisdiccion de villa, odiosa para los pueblos.." (Cf. DdD).</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">A Picota é sinónimo de Rollo, coa única diferencia que conceptualmnte a Picota podía estar situada en calquera lugar, en canto que o Rollo soamente se erguía nas vilas capital de señorío xurisdicional.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">No topónimo que nos ocupa, está situado nun <a href="https://galicianomeada.xunta.gal/sixtop/toponimos/fichapublica/38274000115991">lugar apartado</a>, mais preto do Porto de Bares. Queda, por tanto, nun lugar apartado, mais moi preto do Porto de Bares, suficientemente preto e á vez suficientemente lonxe para non ter lugar a execución no centro da poboación. Non queda nun picouto ou cume de monte, polo que especulamos que debe tratarse dun antigo lugar de axustizamento.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Para máis detalle, consultar a entrada "<a href="https://penadacataverna.blogspot.com/2023/08/alguns-lugares-de-axustizamentos-na.html">Algúns lugares de axustizamentos na Mariña e o Ortegal</a>" no blog da "Pena da Cataverna".</div>
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>PIMPELA, A</b> (</span><span face="">Mañón</span><span face="">)</span><br />
<span face="">O mesmo que pipelo e pimpelo, remite a unha </span><span face="">unha fonte de pouco caudal, </span><span face="">fontaíña da que mana un fío de auga ou que pinga, simplemente. cf. DdD.</span><br />
<span face="">Nesta zona, a voz "pimpela" designa unha especie de conduto en forma de cano que sae da fonte e polo que mana a auga. Tamén se rexistran nesta zona os topónimos "(A Fonte do) Pimpín" referidos onomatopeicamente (e talvez algo xocosamente) ao caer da auga pinga a pinga.</span><br />
<span face="">Tamén se rexistra en Asturias a voz "pimpana", designando </span><span face="">unha fonte que mana gota a gota (=que pinga). Cf. </span><a href="http://www.espeleoastur.as/toponimia/Topkarst.htm" style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">aquí</a><span face="">.</span><br />
<br />
<span face=""><b>PIMPÍN, O</b> (As Grañas do Sor, As Ribeiras do Sor)</span><br />
<span face="">Ver "A Fonte do Pimpín".</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>PIÑEIRO </b>(Mañón)</span><br />
<span face="">O nome deste núcleo de poboación deriva dun fitónimo, indicando a existencia da árbore deste nome. </span><span face="">Tal como ocorre neste caso, na toponimia é </span><span face="">frecuente atopar este nome en singular, o cal pode aludir a un piñeiro illado que constituía unha referencia no </span><span face="">territorio, nalgúns casos como linde. </span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Tal como indica Gonzalo Navaza, resulta curioso o feito de ser moito máis frecuente como topónimo a forma simple, Piñeiro, que as formas en plural, Piñeiros, ou as colectivas,. Parece ser que a explicación é que esta árbore se estendeu tardiamente en Galiza, sobre todo desde o século XVIII, e que ata entón<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">soamente existían exemplares illados.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>PÍO DO CURA, O</b> (Mañón)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>PÍOS, OS</b> (Mañón)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">O termo "pío" ten múltiplas acepcións, mormente a de maseira de pedra ou de madeira. Polo xeral na toponimia alude a un recipiente de pedra, que puido ter un uso para acumular a auga da chuvia ou a que brota dunha fonte, ou ter uso para morteiro dalgún tipo.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Poden aludir concretamente á existencia de píos para a industria artesanal da pel, xa que os píos eran os recipientes nos que se alagaban as peles con casca de piñeiro (pío de casca) ou con cal (pío de cal) co obxectivo de eliminar delas os restos orgánicos e proceder ao seu curtido</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">(cf. L. Carrasco e G. Navaza, 2014. "Toponimia do Val de Fragoso").</div></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div>
<span face=""></span><span face=""><b>PIORNO, O</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">O "piorno" é un arbusto similar ao "codeso" (cf. <a href="http://www.realacademiagalega.org/rag_dicionario/searchNoun.do?nounTitle=piorno">DRAG</a>). Nalgunhas zonas tamén se chama "piorno" ao hórreo.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>PISÓN</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, O</b><span face=""> </span><span face="">(As Grañas do Sor, Mañón, Mogor)</span><br />
<span face=""><b>PISÓS, OS</b> (As Grañas do Sor)</span><span face="">Un "pisón" é similar a un "batán", máquina composta de grandes mazos que xiran para pisar os tecidos e darlles maior consistencia.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>PLANTÍO, O </b>(</span><span face="">As Grañas do Sor, As Ribeiras do Sor</span><span face="">, Mogor</span><span face="">)</span><br /><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Este topónimo, rexistrado na maior parte dos concellos, refire en xeral a un abundancial de plantas. Probablemente moitos dos topónimos "Plantío" remitan a "Plantíos Reais", que tiñan o obxectivo de prover madeira aos estaleiros da Armada. Probablemente fanreferencia ás Ordenanzas Reais (e.g. a de 1748 de Fernando IV), que impuxeron a reserva en cada concello dun espazo para plantío de árbores. Indica Carlos Breixo a constancia da existencia dos Plantíos Reais en Galiza a partir do reinado de Filipe II. As árbores que se plantaban nesta zona eran dous tipos de carballos, freixos, e nogueiras. Cada veciño da freguesía na que había un Plantío Real tiña a obriga de plantar un número determinado de árbores e coidalas durante uns vinte e cinco anos (cf. C. Breixo, "A vila das Pontes no catastro do Marqués de Ensenada" in Hume n. 8). Os Plantíos Reais desapareceron como tales no século XIX, ao ser vendidos por non se usaren xa para os buques da Armada.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Igual interpretación, de referencia a ordenanzas reais, fai Pascual Riesco (cf. P. Riesco. "Paisaje y territorio en la toponimia menor de un pueblo sayagués: Escuadro").</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Neste sentido, é interesante a acepción de ‘terreo de castiñeiros’, que recolle Marqués Valea na zona de Trabada (cf. X. Marqués, 2004. "A toponimia de Trabada"). </div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Por outro lado, Navaza dálle unha acepción xeral, de "lugar onde se plantaron vexetais recentemente" (cf. G. Navaza, 2006. "Fitotoponimia galega").</div>
<span face=""><br /></span><span face=""><b>POLAIMOS, OS</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">O topónimo remite á existencia nese lugar de "pelamios", curtidorías de peles, ou tamén referindo a posesores que foron curtidores de peles.</span><br />
<span face="">É un topónimo frecuente, incluíndo as formas "Pelaimo" e "Palaimo". A pronuncia "-o-" por "-e-" é común na articulatoria galega das vocais átonas. Así, existe, por exemplo, "Palaimo" en <a href="https://toponimiaourol.blogspot.com/2013/06/toponimia-de-ourol.html">Ourol</a>.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>POLAINOS, OS</b></span><span face=""> </span><span face="">(Mogor -lugar de San Fiz)</span><br />Probablemente se trate dunha deturpación de "Polaimos" por interferencia do nome "polaina". Ver "Os POLAIMOS".</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<br />
<span face=""><b>POLEIRO, O</b></span><span face=""> </span><span face="">(Mogor -lugar da Devesa)</span><br />
<span face="">O termo "poleiro" significa "galiñeiro", "pau no galiñeiro onde se pousan as galiñas".</span><br />
<span face="">Podería ter sido un alcume familiar, indicando por tanto a antiga pertenza á familia dese alcume.</span><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>POMBO, O</b> (Mañón)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Debe remitir ao sobrenome dun antigo posesor do lugar. De feito, o alcume Pombo xa figura rexistrado como Poonbo no séc. XIII ".. Iohan Martin dito Poonbo.." (cf. R. Soto, 2018. "Alcumes e sobrenomes medievais en Galicia").</div>
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>PONTE DO PORTO, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(Mañón)</span><br />
<span face="">Topónimo transparente, referido á existencia dunha ponte nun "porto" de río. Ou sexa, antes da existencia da ponte xa se usaba o lugar como vao, por onde cruzar o río.</span><br />
<span face="">En efecto, os dicionarios de galego rexistran as tres acepcións de porto, tanto a de "porto de mar" como a de "vao no río, sitio por onde se pode atravesar" e a de garganta por onde se atravesa un monte.</span><br /><span face="">Neste lugar, no que antigamente había un núcleo de poboación, sitúase unha antiga ponte que cruza o río Sor que podería tratarse dunha ponte medieval, pertencente ao antigo camiño real entre Viveiro e Ortigueira.</span><br />
<div>
<br />
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">PONTE GALVÁN</b><span face=""><b> </b>(</span><span face="">Mañón</span><span face="">)</span><br />
<span face="">Ver "GALVÁN".</span><br />
<div>
<span face=""><br /></span></div>
<span face=""><b>PORFERO</b> (Mogor)</span><br /><span face="">Derivado de "Pero Fero", sendo "Pero" arcaísmo por Pedro, e "Fero" un apelido ou alcume.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>POR DA TRONCA</b> (As Ribeiras do Sor)</span><br />
<span face="">Este lugar está atestado no Catastro de Ensenada das Ribeiras do Sor (1752):</span></div><div><span face=""> .. "<i>los molinos viexos de Porda tronca dividiendo [con] la feligresía de san Miguel delas Negradas...</i>".</span></div><div><span face="">Debe derivar dun "Pero da Tronca", aludindo a un antigo posesor do lugar, </span>correspondendo "Pero" á forma arcaica de "Pedro", e "Tronca" sería apelido ou alcume.</div><div><span face="">Tamén podería remitir a un "Porto da Tronca", talvez no sentido de cruce de río a través dun tronco grande ou </span><span face="">unha "pontiga" de madeira basada nun tronco grande. </span><span face="">A forma en feminino "tronca" actuaría como aumentativo, tal como os múltiplos casos como "sacho"/"sacha".</span><br /><span face="">Reforzando o postulamento anterior, hai un</span><span face=""> "Porto dos Troncos" en Vilalba e unha </span><span face="">"Ponte da Tronca" en Regosangüento, en Lago (</span><a href="http://toponimiaxove.blogspot.com.es/" style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">Xove</a><span face="">).</span><br />
<span face="">Apoiando esa interpretación temos tamén no Dicionario de Madoz (1845-1850) a frecuente alusión ás pontes feitas de troncos. Por exemplo, na entrada correspondente a Avedillo: "<i>le cruzan [a un arroio] 2 estrechos pontones de maderos, que solo sirven para el paso de las personas</i>".</span><br />
<br />
<span face="">Este topónimo figura recollido por Navaza na súa obra de fitotoponimia, con similar interpretación para "tronca", e o conxunto interprétao como "Pedra da Tronca" ou "Porto da Tronca" (cf. G. Navaza, "Fitotoponimia galega". 2006).</span><br /><span face=""><br /></span><span face="">Existe tamén unha poboación chamada "A Tronca" en Cambados, e aparecen tres microtopónimos "A Tronca" en Toén, en Tomiño e en Ribeira de Piquín, así como un "As Troncas" en Foz.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>PORMAIO </b>(As Grañas do Sor)</span><br /><span face="">Derivado de "Pero Maio", remitindo a un antigo posesor do lugar. A existencia dun "Casmaio" (de "Casa de Maio") en Cervo confirma a existencia do sobrenome Maio e, por tanto, reforza esta hipótese.</span><br /><span face="">O Proxecto Toponimia de Galicia rexistra tamén outro "Pormaio" no Valadouro.</span><br />
<span face=""><b><br />PORROS, OS</b></span><span face=""> </span><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Posiblemente referido a porros, incluíndo non somente os allos porros senón tamén as cebolas e allos (cf. <a href="http://ilg.usc.es/agon/wp-content/uploads/2010/09/Fitotoponimia_galega.pdf">G. Navaza</a> <i>"Fitotoponimia galega").</i></span><br />
<span face="">Alternativamente, é preciso considerar que no oriente de Asturias rexístrase "porro" como 'elevación de terreo pouco pronunciada'. Corominas, a partir de Hubschmid, derivaba estes "porro" do céltico hispano *porra 'hinchazón', do celta <i>*borr-</i>. X. L. García defende tamén esta hipótese. Cf. comentarios <a href="https://www.google.es/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=7&cad=rja&ved=0CFoQFjAG&url=http%3A%2F%2Fdialnet.unirioja.es%2Fdescarga%2Farticulo%2F4036939.pdf&ei=qazRUp2TBIea1AWlwYCACg&usg=AFQjCNHgmkZEsczCXP7hLy2E61lnAE4dhA&sig2=Avai15-v6Jbqr_wuUPRl5Q&bvm=bv.59026428,d.d2k">aquí</a>.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Tamén podería provir dunha raíz prerromana, co significado de "pastizal". Galmés de Fuentes, citando a Hubschmid, propón unha base <i>*porra, *purra, *porro</i> co significado de 'pastizal', indicando exemplos como Porroduno (Tarragona) < <i>porro-dumum</i> 'abundante en pastos'. Cf. p. 35 de A. Galmés. <i>"Toponimia asturiana y asociación etimológica"</i>, 1986.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Descoñecemos a orografía do lugar; se fose terreo de penedos, podería ter un significado oronímico, tal como indicamos para "Pena Porreira" (cf. <a href="http://toponimiadaspontes.blogspot.com.es/2017/05/toponimia-maior-das-pontes.html">Toponimia das Pontes</a>).</span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>PORTO AMIGO</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Neste caso, o elemento "Amigo" referiría ao nome do posesor, ben derivado do cognome latino <i>Amicus </i>(cf. Kajanto, 1982) ou remitindo a</span><span face="">o apelido homónimo "Amigo".</span><br />
<span face="">Canto ao termo "porto", referiría neste caso a "paso de montaña", máis que a "pasadoiro de río"</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>PORTOCARAXO </b>(Mogor)</span><br />
<span face="">Composto de "Porto Caraxo", onde "Caraxo" posiblemente proveña do antropónimo *<i>Karasio</i>, de orixe celta.</span><br />
<span face="">O termo "porto" pode referir tanto a "paso de montaña" como a "pasadoiro dun río".</span><br />
<br />
<span face=""><b>POUCELAS, AS </b>(Mañón)</span><br />
<span face="">Orixe incerta. Posiblemente aludindo a unha "finca propiedade das poucelas", sendo Poucel o alcume dunha antiga propietaria. Está <a href="http://www.seminariomedieval.com/guarecer/MIRANDA%20Somesso,%20Dona%20e%20Donzela.pdf">rexistrado</a> o termo "poucela" como sinónimo de "doncela".</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>POULAS, AS</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">O apelativo "poula", do latín <i>(ad) pabula</i>, indica un terreo deixado inculto (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?lang=gl&pescuda=poula&tipo_busca=lema">DdD</a>).</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>POUSADOIROS</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, OS</b><span face=""> </span><span face="">(Mogor)</span><br />
<span face="">Un pousadoiro é un poio ou similar para pousar a carga transportada ás costas e descansar.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""></span><span face=""><b>PRADIEIRO</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, O</b><span face=""> </span><span face="">(Bares)</span><br />
<span face="">O mesmo que "pradairo", do baixo latín <i>platanariu</i>, unha árbore (<i>Acer pseudoplatanus</i>). </span><div><br /></div><div><b>PRAZAS, AS</b> (Mañón)</div><div>O termo "praza", á parte do significado común de "lugar espacioso e público, destinado a paseo, mercado ou festas", tamén remite por veces, no rural, a unha "extensión grande de terra de cultivo dividida en leiras ou agros que pertencen a distintos donos", sinónimo por tanto de "agra". O feito de estar en plural, semella reforzar esta interpretación.</div><div>No caso da parroquia de Mañón, o espazo público máis importante probablemente fose o Campo da Feira</div>
<span face=""><br /></span><span face=""><b>PREITO</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, O</b><span face=""> </span><span face="">(Mogor)</span><br />
<span face="">Este termo viría referido ás disputas entre particulares polas lindes ou pola propiedade do terreo.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>PRETOS, OS<span face="arial, helvetica, sans-serif"> </span></b></span><span face="">(Mañón)</span><br />
<span face="">O nome deste núcleo de poboación</span><span face=""> remite ao apelido ou alcume dos antigos posesores do lugar.</span></div><div><span face="">En concreto, o máis probábel é que remita ao apelido, xa que este apelido, actualmente </span>coa forma castelanizada Prieto é frecuente en todo norte galego (cf. <a href="https://ilg.usc.es/cag/Controlador?busca=PRIETO" target="_blank">Apelidos de Galicia</a>).</div>
<div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><br /></span><span face=""><b>PUNTA DO ALMEIRO</b> (Bares)</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">O termo "almeiro" defíneo o dicionario como "lugar onde se xunta o peixe, lugar onde se xuntan as gaivotas", o cal pode encaixar neste caso.</span></span></div>
<span face="">
</span>
<br />
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Por outra banda, Bascuas estudou este topónimo, apuntando a unha orixe prerromana e precelta, no tema paleoeuropeo <i>*alm-</i> estudado por Krahe, con numerosos derivados en toda europa, derivado da raíz indoeuropea <i>*al- </i>'fluír'. Cf. E. Bascuas <i>"Estudios de hidronimia paleoeuropea gallega"</i>.</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><br /></span></span></div>
<span face="">
</span></div>
<span face=""><b>PUNTA do PREGUNTOIRO, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(Mogor -lugar de San Fiz)</span><br />
<span face=""><div><span face="">Este lugar está atestado c</span>omo "Punta de Preguntoiro" <span face="">no Catastro de Ensenada para a freguesía das Ribeiras do Sor (1752), ao ser o límite coa de Mogor, polo que t</span>amén está recollido no Catastro de Ensenada para Mogor (1752):</div><div> .. "<i>Castro de Preguntoiro, desde cuio sitio sigue a la Cruz de Longoir</i>a"...</div><div><br /></div></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">A etimoloxía máis probable é a partir do latín medieval <i>præcuntorium</i>, sinónimo de promontorio' (cf. Du Cange).</span><br />
<span face=""> Os varios topónimos Preguntoiro existentes na xeografía galega aludirían á situación do lugar nun saínte entre augas, sexa unha zona entre ríos, ou para os costeiros un promontorio. No caso que nos ocupa, corresponde claramente a un saliente, un estilo de promontorio, a punta que entra na ría, entre os rios centiño e Masma</span><br />
<span face="">Ver no</span><span face=""> </span><span face="">blog A Pena da Cataverna a</span><span face=""> <a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2013/04/a-punta-de-perguntoiro-san-fiz-manon.html">entrada específica sobre Preguntoiro</a></span><span face=""> para máis detalles.</span><br />
<span face="">Hai outro "O Preguntoiro" próximo en Couzadoiro.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>PUNXEIRA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(Bares)</span><br />
<span face="">O topónimo remite a un lugar onde </span><span face="">abundan os poexos </span><span face="">(planta herbácea recendente de flores azuis ou </span><span face="">moradas, propia de lugares húmidos)</span><span face="">. O nome vén</span><span face=""> do latín <i>pulegiaria</i>, derivado de <i>pulegiu</i> ‘poexo, poexos’ </span><span face="">(cf. G. Navaza, "Fitotoponimia galega").</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">O Catastro de Ensenada de San Claudio (1752) rexistra o "Coto de Punxas" ao referir os límites da freguesía. Igualmente o de Senra (1752) rexistra o "coto das Punxas". Tamén e<span face="">xiste o topónimo <a href="http://historiadeortono.blogspot.com.es/2009_06_01_archive.html">"As Punxeiras" preto de Santiago</a>, xa rexistrado con tal nome desde o séc. XVII.</span><br /><br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face=""><b>QUEIMADO, O</b> (Mañón)</span></div>
<span face="">Probablemente en relación con as actividades de cavar na roza. Cando se cavaba a roza, facían borralladas ao queimaren os toxos, etc, que servían de abono, para despois plantar centeo ou outros cereais.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>QUEIXEIRO, O</b> (</span><span face="">As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Este topónimo debe aludir ao alcume ou profesión dun antigo propietario destes prados.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">Alternativamente, podería remitir á orografía do lugar, igual que Requeixo, Queixoiro, Queixada, Queixa, que son derivados do latín vulgar *<i>capsĕŭm</i> ‘da forma de caixa’. </span><br /><br />
<span face=""></span><span face=""><b>QUEINCEIROS, OS</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">De "cainceiros", relativo a caínzos, talvez referido un lugar onde había caínzos ou ben referido ao alcume dos posesores do terreo. Un caínzo é un "tecido de varas", tanto onde se secaban as castañas como o que compuña as tañeiras do carro, etc.</span><br />
<br />
<span face=""><b>QUINTAS, AS</b> (Mañón, As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Sendo plural e nun sitio de monte, non parece que veña de "quinta" no sentido de "casa de campo con herdade arredor", senón que podería ter derivado dunha partilla de finca efectuada a quintas, ou ben dun pagamento de foro consistente nas quintas partes do producido pola finca.</span><br />
<span face="">Sería un caso análogo ao de "As Tercias", que é tamén bastante frecuente na toponimia galega.</span><br />
<span face="">Este topónimo é relativamente frecuente en Galiza, como e.g. no <a href="http://toponimiavicedo.blogspot.com.es/">Vicedo </a>e en <a href="http://toponimiaburela.blogspot.com.es/">Burela</a>.</span><br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>RABO do GATO, O</b> ( As Grañas do Sor)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Probablemente sexa alusión metafórica á forma da superficie da parcela.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">O Proxecto Toponimia de Galicia rexistra un lugar Rabo de Gato en Cuíña (Ortigueira) e mais outra nas Somozas.</div><div><br /></div>
<span face=""></span><span face=""><b>RAÑA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Ribeiras do Sor)</span><br />
<span face="">Unha "raña" costuma ser un lugar pelado e pedregoso. No <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=ra%F1a&tipo_busca=lema">dicionario </a>figuran dúas acepcións de "raña" que encaixan como topónimo: "Terreo alto e de monte pobre". "Rápido desnivel no leito dun río de fondo pedregoso".</span><br />
<span face="">O sentido topónimico, en opinión de Menéndez Pidal, sería "sitio raído ou arrastrado por acción erosiva das augas o por un desprendimento de pedras".</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">E. Rivas e outros suxeren para o topónimo unha raíz prerromana <i>*ra-, *ro-</i> que daría lugar a unha familia de palabras relacionadas con "rañar", "arrasar", etc. Cf. E. Rivas<i> "Toponimia de Marín"</i>.</span><br />
<span face="">Ver <a href="http://www.celtiberia.net/verrespuesta.asp?idp=4272&cadena=ra%F1as">aquí</a> e <a href="http://ifc.dpz.es/recursos/publicaciones/30/23/38pedrero.pdf">aquí </a>para unha discusión máis ampla.</span><br />
<span face=""><br />Este lugar figura atestado </span>con este nome no Catastro de Ensenada para As Ribeiras do Sor (1752).</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><br /></span><span face=""><b>REDIZ </b>(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Este lugar está atestado con este nome no 1753 no Catastro de Ensenada para As Grañas, ao referir os muíños existentes. Tamén figura rexistrado "R<i>edis deavaxo</i>" no mesmo documento.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">O topónimo puido provir talvez dun (lugar de) Roi Diz, aínda que descoñecemos documentación que o probe. Máis probable semella provir dunha <i>(uilla) Retici</i>, forma en xenitivo de <i>Reticus</i>, que fai referencia ao nome do antigo posesor desta <i>uilla </i>altomedieval (granxa, casal, explotación agrícola).</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">En calquera das dúas hipóteses, faría referencia ao antigo posesor do lugar.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">O Proxecto Toponimia de Galicia rexistra no concello de Cerdido un PRADO DE REDIZ e un OS PASOS DE REDIZ, nas freguesías de Cerdido e Os Casás respectivamente.<br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>REDONDELA </b>(Mañón)</span><br />
<span face="">O significado directo de "Redondela", diminutivo de "redonda", podería explicar este topónimo: unha pequena uilla ou lugar de forma "redonda".</span><br />
<span face="">Porén, o termo "redonda", alén do seu significado obvio, tamén é empregado en galego co significado "zona ou territorio que depende e se relaciona cunha poboación, pero que se encontra afastada do centro". Por tanto, neste caso sería sinónimo de alfoz, arrabalde ou barrio, entre outros. Cf. P. Martínez, 2010 <a href="http://dspace.usc.es/bitstream/10347/2870/1/9788498875782_content.pdf">aquí</a>.</span><span face=""><br /></span><span face="">Outra acepción posíbel do termo "redonda" tamén podería ser a que indica E. Rivas: "<i>Zona de terreno delimitado y su documento de apeo con deslindes y demás particulares</i>".</span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>REGA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor, Mañón)</span><br />
<span face="">Este topónimo, moi frecuente en Galiza, ademais da acepción evidente de "regadura, o acto de regar", ten outras varias acepcións, a maioría relacionadas con regatos e os vales ou cárcavas polas que discorren, así como por extensión a de "terreo pantanoso". </span><br />
<span face="">Tamén é definida como "angostura formada pola unión das faldas de dúas montañas, que costuma ser cauce dun rego.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">É xeralmente admitida unha orixe pre-romana, dunha raíz "paleoeuropea" *rek-. Para unha análise etimolóxica ampla de "rego", ver E. Bascuas en VERBA n. 27</span><span face="">.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><br /></span><span face=""><b>REGA DA FIEIRA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Para o termo "rega", ver "A Rega".</span><br />
<span face="">Por outro lado, "fieira" vén de "feo", nome de varias herbas gramíneas. Este termo reforza a idea da segunda acepción. </span><br />
<span face="">Portanto, o significado deste topónimo sería de "prado de feo".</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>REGA do AZCOITO, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Para o termo "rega", ver "A REGA". O</span><span face=""> termo "<a href="https://www.blogger.com/"><span id="goog_631800244"></span>Azcoito<span id="goog_631800245"></span></a>" segue sendo opaco.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><br /></span><span face=""><b style="font-family: "Times New Roman";">REGAS dos SEÑORES</b><b>, As</b> (Mañón -lugar da Casagrande)</span></span></div><div><span style="font-family: "times new roman";">Probablemente aluda a que os antigos posesores vivían na casa señorial da Casagrande. Ver A CASAGRANDE para máis detalles.</span></div><div><span style="font-family: times new roman;"><br /></span></div><div><span style="font-family: times new roman;"><b>CHAO DAS REGALADAS, O</b> (</span>As Grañas do Sor<span style="font-family: times new roman;">)</span></div><div><span style="font-family: times new roman;">Debe remitir ao alcume ou apelido Regalado dunhas antigas posesoras do lugar. O apelido Regalado non é frecuente na comarca actualmente, pero puido ser alcume.</span></div><div><span style="font-family: times new roman;">Esta é tamén a opinión do filólogo Antón Palacio (cf. A. Palacio, "Antropónimos en topónimos galegos" in Verba 75, 2017).</span></div><div><span style="font-family: times new roman;">O <span style="font-family: "Times New Roman";">Proxecto Toponimia de Galicia</span> recolle un Os Regalados, en Goente (As Pontes), que tamén ten toda a apariencia de se tratar do apelido ou alcume do antigo posesor desas terras.</span></div><div><span style="font-family: times new roman;"><br /></span></div><div><span style="font-family: times new roman;">Alternativamente, pode facer referencia ao modo de obtención dos terreos, por regalo.</span></div>
<br />
<span face=""><b>REGATEIRA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Aínda que non rexistrado nos dicionarios con esta acepción, o topónimo "regateira" refire a "regata" ou conxunto de "regatas", como sinónimo de "escorrentía", nun senso máis difuso que regato.</span><br />
<span face="">Os dicionarios definen "regata" como "valgada", tanto na acepción de "espazo entre dous montes" como na de "regueiro pequeno". Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=regata&tipo_busca=lema&comodins=s">DdD</a>.</span><span face=""><br /></span>
<span face="">A etimoloxía é común coa de "rego", para o que se lle asigna unha orixe na forma prerromana <i>*rek-</i> (cf. E. Bascuas, "<i>VERBA</i>", 2000). O topónimo "regata" viría, por tanto, dunha forma <i>*rekatta</i>, co sufixo prerromano -atta.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>REGO da MODIA, O</b> (As Grañas do Sor)</span><br /><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Ver COTO da MODIA.</div>
<span face=""><b><br />REGO do SAPO, O</b> (Bares)</span><br />
<span face="">"Rego de Sapo(s)" é un topónimo frecuente en Galiza (hai un "Rego de Sapos" por exemplo nas Negradas).</span><br />
<span face="">Aínda que o máis probable sexa que corresponda co significado obvio, tamén é interpretado cun significado hidronímico e unha orixe prerromana, posiblemente indoeuropea (cf. <a href="http://ifc.dpz.es/recursos/publicaciones/30/23/38pedrero.pdf">aquí</a>).</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>REGO dos FOXOS</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Significado transparente, aludindo a un rego onde hai "foxos". O apelativo "foxo" vén do latín <i>fovea</i>. Un foxo indica unha furada, un furado grande. Moitas veces eran trampas para lobos e outras alimarias. Sendo en plural, entendemos que sería o significado de "rego das furadas".</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Non se debe confundir "foxo" con "foso" ("foxo" = port. "<i>fojo</i>", cast. "<i>hoyo</i>", en canto que foso = port. "<i>fosso</i>", cast. "<i>foso</i>") .</span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>REGOÑA</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">REGOÑAS, AS</b><span face=""> (As Grañas do Sor, Mañón)</span><br />
<span face=""><b>REGOÑAS DA AGUIEIRA, AS</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">A "regoña" defínea o dicionario como "caída ou declive dun monte onde costuma haber pastos no verán ". Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=rego%F1a&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span><br />
<span face="">En canto a "aguieira", ver "AGUIEIRA".</span><br />
<span face=""><b><br />REGOÑAL, O </b>(Mañón)</span><br />
<span face="">O composto co sufixo "-al" indicaría abundancial, aproximadamente "encostas de monte con pastos no verán". Ver A REGOÑA.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>RENDAOS </b>(Mañón)</span><br />
<span face="">Posiblemente veña de "Os Randaos", "os orixinarios de Rande", lugar de Couzadoiro (Ortigueira).</span><br />
<span face="">Alternativamente, poderíamos interpretalo como derivado de "rendo" (<i>ranetum</i>), lugar onde abundan as ras,</span> aínda que sexa improbable, pois o sufixo -aos non encaixa nun abundancial.<br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>REQUEIXO, O </b>(As Grañas do Sor, Mañón)</span><br />
<span face="">O dicionario define "requeixo" como "baixada dun monte en declive para un vale" (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=requeixo&tipo_busca=lema">DdD</a>), ou tamén lugar apartado, nun recanto. </span><span face="">E. Rivas especifica que é a zona 'parte inferior do monte, ao pé do vale'. Cf. E. Rivas, </span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">"Natureza, Toponimia e fala"</i><span face="">. 2007.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">Estes topónimos, frecuentes na toponimia galega e moitos xa atestados na Idade Media, aluden polo xeral a recunchos ou recantos no terreo, por veces xerados por ángulos do río e outras veces remitindo a pregas e entalladuras montañosas.</span><br />
<span face="">No galego das Médulas (León) aínda se conserva viva esta voz, co significado de </span><span face=""> ‘Terreo resgardado; quebra </span><span face="">do terreo; vagoada pendente e resgardada’ (cf. <a href="https://ieb.org.es/images/publicaciones/digitales/LexicoLiteraturaTradicion/LexicoLiteraturaTradicion.pdf">aquí</a>).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Segundo E. Bascuas (cf. <a href="https://www.google.es/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=15&cad=rja&uact=8&ved=0CEcQFjAEOAo&url=https%3A%2F%2Fdspace.usc.es%2Fbitstream%2F10347%2F3341%2F1%2Fpg_361-380_verba27.pdf&ei=Ui5AU63XFNHJ0AWqrIGADA&usg=AFQjCNHcMQuVQA8VjBnzE1XLwBXjfU5Wug&sig2=uvZoeg2RT2PQ8JHHz_BuHg">VERBA</a>, 2000), viría da forma prerromana <i>*rek-</i>, presente en palabras como "rego" (con "e" aberto), e do sufixo -asio, presente en topónimos como "Arteixo".</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>RESTREBÍO, O</b> (Mañón, Mogor)</span><br />
<span face="">Lugar con restrebas, os couces das pallas ou canas de cereal, que quedan presos á terra despois da sega.</span><span face=""></span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""></span><span face=""><b>REVOLTA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor, Mañón)</span><br />
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">REVOLTAS</b><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, AS </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">O termo "revolta" refire unha curva, xeralmente de río (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=revolta&tipo_busca=lema&acentos=n">DdD</a>). Tamén tén a mesma acepción en portugués. Cf. <a href="http://www.priberam.pt/dlpo/default.aspx?pal=revolta">Priberam</a>. </span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>RIBEIRA DE AMBOSORES</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">O termo "Ambosores", tamén chamado "Emtrambosores", é xa documentado como "<i>inter ambos Souros</i>" en 1225, e "entre ambolos Sores" en 1305. Porén </span>está atestado no 1753 no Catastro de Ensenada para As Grañas como "<i>entranbas sores</i>".</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""> Pode tratarse simplemente do que aparenta: "Entre-ambos-Sores", un lugar situado no medio dos dous Sor. </span><span face="">Alternativamente, E. Bascuas interprétao como derivado de *Ambas-Saure , significando "río Sor", co termo prelatino *<i>ambas </i>co significado de "augas", e con Saure sendo un derivado de tipo paleoeuropeo da raíz <i>*ser</i>-, "fluir".</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>RIBEIRA DO BISPO</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">, A </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Este lugar está atestado no 1753 no Catastro de Ensenada para As Grañas como "<i>Rivera de Bispo</i>", así como "riveira de vispo" no mesmo documento.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">O termo "Bispo", do latín <i>episcopus</i>, probablemente indicase unha antiga pertenza á xurisdición episcopal. De feito, As Grañas no 1753 pertencía ao Mosteiro de S. Bernardo de Meira.</span><br />
<span face="">É tamén preciso ter en conta que o termo "Bispo" como elemento onomástico persoal é frecuente na documentación altomedieval (cf. A. Boullón, 1999. <i>"Antroponimia medieval galega (ss. VII-XII)"</i>).</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><b>SAIÑAL</b> (Mogor)</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Este lugar está atestado como "Saiñas" no Catastro de Ensenada para Mogor (1752), ao definir os límites desa freguesía.<br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Forma abundancial de "saíña", do latín <i>salina</i>, debe aludir polo xeral a terreos con alto contido en sal, indicando posibelmente una baixa fertilidade do terreo. Pode tratarse de mineralizacións fortes producidas polo fluxo lento desde o acuífero ata a superficie do terreo.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">O Proxecto Toponimia de Galicia rexistra tamén "Saíñas" no Valadouro, en Xove, en Cervo, etc.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>SAN FIZ</b> (Mogor)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">O haxiotopónimo San Fiz, é transparente, do latín vulgar <i>Sanctu Felice</i>, que remite a San Fiz de Xirona, <i>Sanctum Felicem Gerundensem</i>, mártir do século IV.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"> É un santo relativamente frecuente no Nomenclator de Galicia, con 51 freguesías que o teñen de patrón e outras 13 poboacións así denominadas. </div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">O seu culto parece que ao noroeste peninsular debeu chegar xa nos finais da Gallaecia romana ou no período suevo. </div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Indica Gonzalo Navaza que o biógrafo San Valerio do Bierzo, do século VII, ofrécenos nunha pasaxe da súa <i>Replicatio sermonum a prima conversione</i> unha caracterización de San Fiz como un dos santos propios da instalación do cristianismo <i>in partibus infidelium</i> e do combate cos cultos pagáns.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">En resumo, o culto a San Fiz é moi antigo en Galiza e indica, por tanto, que posibelmente este lugar ten xa este nome desde xa hai uns 1500 anos.</div></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Noutras zonas de Galiza e Portugal figura coa variante San Fins. Neste caso, aparece atestado no ano 1655, nun documento en castelán, aínda como "San Fins" (cf. Federico Maciñeira, 1904, en "Almanaque Gallego" -- <a href="http://biblioteca.galiciana.gal/gl/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1002589&posicion=78&presentacion=pagina">GALICIANA</a>).</div></div></div></div>
<span face=""><br /></span>
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">SAN MAMEDE </b><span face="">(As Grañas)</span><br />
<span face="">O nome destas leiras correspóndese co patrón da parroquia.</span><br />
<span face="">Mamede é a forma galega do nome dun santo ermitán orixinario da Capadocia</span><span face="">. O culto a este santo en Galicia estendeuse na Alta Idade Media, </span><span face="">frecuentemente como advocación de capelas situadas en lugares montañosos e afastados. </span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>SANGA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(Mañón)</span><br />
<span face="">Aínda que non recollido nos dicionarios galegos, posiblemente "sanga" signifique "arroio pequeno", ou "pántano", o mesmo significado que no <a href="http://www.priberam.pt/dlpo/default.aspx?pal=sanga">portugués</a>.</span><br />
<span face="">Podería provir dun hidrónimo paleoeuropeo, a partir dun *<i>Alesanika</i>, sufrindo un falso corte de *"Asanga" > A Sanga, o mesmo que ocorreu co topónimo "As Anzas" (Ribadeo), atestado como <i>Alesancia </i>no ano 969.</span><br />
<span face="">Seguindo co paralelismo con "As Anzas", este topónimo "A Sanga" podería ter un significado relacionado con "ameneiros" ou sería simplemente un hidrónimo, tal como indica o apelativo portugués "<i>sanga</i>" xa mencionado.</span><br />
<span face="">En efecto, podería ter un significado similar ao de "As Anzas", que viría dun *<i>Alesantya</i>, para a que Krahe interpreta como "que abunda en ameneiros" (‘<i>mit Erlen versehen</i>’), e que podería estar relacionado coa raíz indoeuropea <i>*el- </i>'vermello' (cf. H. Krahe, <i>"Alteuropäische Flussnamen"</i>. 1949-1955). Moralejo interprétaa como céltica (cf. pp. <a href="http://ifc.dpz.es/recursos/publicaciones/30/23/07moralejo.pdf">99-111</a> de J. Moralejo, <i>"Topónimos célticos en Galicia", in "Palaeohispanica"</i> 10, 2010).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Existe outros topónimos "Sanga", e.g. en Riobarba, así como "As Sangas", un terreo en encosta, no concello da Capela.</span><br />
<span face="">Outras acepcións son menos probables, como a relación coa "Sanga" que Plinio menciona na actual Cantabria, da que incluso parece haber dúbidas de que esa fose a transcrición correcta (se era "Sauga" ou "Sanga").</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>SANGUIÑAL, O</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Indicando un sitio </span><span face="">onde abundan os sanguiños, o arbusto <i>cornus sanguinea</i>, que ao lle</span><br />
<span face="">pelar a casca, queda con cor vermella, semellante ao sangue.</span><br />
<span face=""><br /></span><b><span face="">SAR, Río </span></b><span face="">(Mogor)</span><br />
<b><span face="">SARELA, Río </span></b><span face="">(Mogor)</span><br />
<span face="">Este río "Sar" é actualmente </span><span face="">máis </span><span face="">coñecido como "río de Esteiro", remitindo á praia onde desemboca. </span><br />
<span face="">Ademais, ten un pequeno afluente chamado "Sarela", forma co antigo diminutivo -ela. O diminutivo era usado para facer referencia aos afluente ou á parte alta dos ríos. Así, o Sar de Santiago ten igualmente un afluente Sarela, e máis preto, o Sor ten o Sorela, o Tambre o Tamarela, o Ulla ten o Ulloa (</span><span face="">este xa con outro sufixo diminutivo)</span><span face="">.</span><br />
<span face="">É comunmente aceptado que o hidrónimo "Sar" </span>pertence á hidronimia antigoeuropea e ten a orixe na raíz indoeuropea *<i>ser</i>- 'movimento, fluxo'.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face=""><br /></span>
<span face="">O cambio de nome de "río Sar" para "río Esteiro" xa comezou hai ben tempo, pois xa figura así no <a href="http://www.bibliotecavirtualdeandalucia.es/catalogo/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=1004965">Dicionario de Madoz</a> (1845-1850) :</span><br />
<span face=""> <i> "y el Esteiro que lleva su curso por entre </i></span><span face=""><i>Loiba y Mogor".</i></span><br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face=""><b>SARTEGO, O</b> (As Grañas do Sor)</span></div>
<span face="">Un "sartego" significa “sepulcro de pedra, sarcófago". Podería , por tanto, significar algo relacionado cun sepulcro antigo, ou ben metaforicamente relativo á forma ou orografía do terreo.</span><br />
<span face="">Por outro lado, Rivas constata na zona do Valadouro a acepción de “pedregoso, mal para el cultivo” (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=sartego&tipo_busca=lema">DdD</a>). Podería, por tanto, indicar "terreo pedregoso, malo para o cultivo", e por tanto, relacionado con "Sartán".</span><br />
<span face="">Aínda que máis improbable, podería, en base a acepción que recolle Aníbal Otero, de "raquitismo" (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=sartego&tipo_busca=lema">DdD</a>), apuntar para o alcume de alguén.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Hai outro "Sartego", por exemplo, no concello de Aranga, así como un lugar en Muxa (Lugo), e outros en Cerceda, Cedeira, Fene e Neda, así como un lugar "Sartegos" en Trazo (Coruña).</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>SEGADE </b>(Mañón)</span><br />
<span face="">O nome deste lugar proviría dun antropónimo <i>*(uilla) Sagati</i>, forma en xenitivo de <i>Sagatus</i>, remitindo ao nome do antigo posesor da <i>uilla </i>(granxa, casal, explotación agrícola) </span>altomedieval que debeu haber neste lugar.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">É un nome de orixe xermánica, formado a partir da raíz seg- 'compañeiro' e de hathus 'loita'. Cf. p. 339, J. Piel <i>"Os nomes germánicos na toponímia portuguesa" in "Boletim de filologia"</i>, Tomo VI.</span><br />
<span face="">O nome <i>Sagatus </i>aparece rexistrado en 816 na "<i>Colección Diplomática de Galicia Histórica</i>" (cf. CODOLGA). </span><span face="">É importante notar que a orixe xermánica do nome non indica que o posesor fose desa orixe, xa que estes nomes foron populares na Idade Media.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Este lugar figura atestado no Catastro de Ensenada para Mañón (1752) como "<i>Puente Segade</i>".<br /></div>
<span face=""><br /></span><span face=""><b>SEISADOS, OS</b> (Mogor)</span><br />
<span face="">Probablemente referido a "terreos seisados", terreos que foron partillados en seis partes.</span><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><span face=""><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>SEIXO BRANCO, O</b> (Mogor)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>SEIXOS BRANCOS, OS</b> (Mogor, As Ribeiras do Sor)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>SEIXO </b><b>DA VELA</b><b>, O</b> (As Grañas do Sor)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">En xeral, a voz "seixo" designa un "tipo de rocha xeralmente branca e moi dura" (cf RAG).</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Na toponimia, cando está en singular, debe referirse á acepción de pedrafita ou penedo, que serve de marco. </div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">No caso dos SEIXOS BRANCOS, o nome remite á composición dunha pena, tal como se refire para este lugar no Catastro de Ensenada de Mogor (1752), ao definir os límites desa freguesía: </div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"> "..<i> a la Peña de Golpes y desde allí a la de Seixos Blancos.</i>."</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="separator" style="clear: both;">Para o caso do SEIXO DA VELA, alude a un seixo de certa importancia, desde o cal, ou preto del, farían labores de vixiancia ("vela"), quer defensiva ou do gado. Hai tamén nesta mesma freguesía unha PENA DA VELA.</div></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><br /></span></div></span><span face=""><b>SENDEÑOS, OS </b>(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Posiblemente de "vila dos Sendeños", e portanto sendo "Sendeño" o apelido familiar.</span><br />
<span face=""><b><br /></b><span face=""><b>SERRA FALADORA</b></span><b>, A </b>(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">O nome "Faladora" probablemente xurdiu asociado á "Pena Faladora" e de aí por extensión a toda a Serra. O nome caracterizaría a pena, indicando que "fala" nun sentido extenso, aludindo ao "bruído" do vento, dun xeito similar a "Monte Bufadoiro" no Vicedo, ou tamén "A Pena que Fala" en Frexulfe (<a href="http://toponimiavaladouro.blogspot.com.es/">Valadouro</a>).</span><br />
<span face="">Hai certa discusión acerca de se o nome orixinario galego é "Faladora" ou "Faladoira", tal como se explica de seguido. </span>O filólogo Bernardo Penabade indica na <a href="http://revistaortegal.blogspot.com/2018/09/o-debate-sobre-o-nome-da-serra-faladora.html">Revista Ortegal</a> que a forma oral e real sempre foi "Faladora" e non "Faladoira".<br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Documentalmente, atopamos ambas as dúas formas, aínda que os documentos son relativamente modernos (1752 e posteriores):</span><br />
<ul>
<li><span face="">O Catastro de Ensenada (1752) atéstaa en varias ocasións como "Faladora": "<i>Marco de la Faladora</i>" (cf. Catastro das Grañas), ".. <i>por la Pena y Monte da Faladora al marco del propio nombre</i>" (cf. Catastro dos Devesos). No entanto, é verdade que ao ser un documento en castelán queda a dúbida de se era o orixinario ou o escribiron xa "traducido" a partir de "Faladoira".</span></li>
<li><span face="">Por outro lado, figura no <a href="http://www.bibliotecavirtualdeandalucia.es/catalogo/es/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=1004958">Dicionario de Madoz</a> (1845-1850) como "la Faladora".</span></li>
<li><span face="">tamén aparece unha mención a "la Faladoira" en 1880 nun <a href="http://biblioteca.galiciana.gal/gl/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=1081875&idBusqueda=110245&posicion=13&presentacion=pagina">artigo </a>de xeografía (no cal fala de "Conejera" e das illas "Loberas", co cal non parece que sexa artigo con intencións galeguizantes), e volve a aparecer como Faladoira en 1904.</span></li>
<li><span face="">Bernardo Penabade indica as referencias documentais como "Faladora" en Vaamonde Lores, 1897 " Prosas varias", e mais López Cuevillas no número 40 da Revista Nós (1927).</span></li><li><span face="">Volvemos atopar "la Faladora" en <a href="http://biblioteca.galiciana.gal/gl/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=1209326&idBusqueda=110132&posicion=3&presentacion=pagina">1917</a> nun artigo que tamén menciona "Couzado, e igualmente "La Faladora" en <a href="http://biblioteca.galiciana.gal/gl/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=1171416&idBusqueda=110130&posicion=8&presentacion=pagina">1933</a> e <a href="http://biblioteca.galiciana.gal/gl/catalogo_imagenes/grupo.cmd?path=1254265&idBusqueda=110274&posicion=5&presentacion=pagina">1944</a>. </span></li>
<li><span face="">Coido interesante e case determinante para esta cuestión un <a href="http://biblioteca.galiciana.gal/gl/inicio/inicio.do">artigo </a>en "El norte de Galicia", do 23/01/1906 (páx. 2), de J. M. Riguera Monteiro, que menciona topónimos da zona </span><span face="">(</span><span face="">co cal é de supoñer que repararía nos detalles e que coñecía a zona). Nese artigo,</span><span face=""> indica para</span><span face=""> varios topónimos as súas versións tanto en galego como castelán </span><span face="">(Barqueiro, Negradas, Grañas, Xistral/Gistral, Freixo</span><span face="">. Neste artigo, en galego menciona "A Faladora" cando indica o nome en galego. </span></li>
</ul>
<span face="">Por outro lado, se botamos man do resto da toponimia galega, non se clarifica a cuestión, pois atopamos ambas as solucións; así o Proxecto Toponimia de Galicia rexistra unha "Pena Faladora" en Faro (</span><a href="http://toponimiaviveiro.blogspot.com.es/" style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">Viveiro</a><span face="">) e, ao contrario, unha "A Faladoira" en Goá (Cospeito) e "Faladoria" en Xuances (</span><a href="http://toponimiaxove.blogspot.com.es/" style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">Xove</a><span face="">). </span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Tendo en conta o anterior, todo apunta a que o nome orixinario sexa "A Faladora", aínda que s</span><span face="">ería preciso dispoñermos documentación máis antiga que permitise aseguralo con rotundidade.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><br /></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Sexa como for, é interesante a caracterización animista desta pena que o topónimo lle parece dar. Di o historiador Ramon Piñeiro Almuíña: “a capacidade dunha pedra para amplificar, reflectir ou emitir un son fai que a súa presenza inerte adquira unha aura de animismo e se nos manifeste como un ser que pode responder, bruar, asuniar, roncar, tintinar e mesmo estremecerse. As propiedades acústicas de determinas pedras eríxeas como fitos no territorio. En palabras do teórico da escoita da paisaxe Murray Schafer, constitúen unha marca sonora “aqueles sons que adquirem un valor simbólico e afectivo” para unha determinada comunidade”. </div>
<span face=""><br /><b>SERRÓN, O </b>(varios, As Grañas do Sor, Mañón)</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><b>SERRÓN DA BRÚA, O </b>(As Grañas do Sor)</span></div><b>SERRÓN DO CARBALLAL, O </b>(As Grañas do Sor)<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>SERRÓN DO CASCÓN, O </b>(As Grañas do Sor)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>SERRÓN DO LOMBO, O </b>(Mañón)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>SERRÓN DO QUEIMADO, O </b>(As Grañas do Sor)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>SERRÓN DOS SENDEÑOS, O </b>(As Grañas do Sor)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>SERRÓN DOS REIS, O </b>(As Grañas do Sor)</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>SERRÓS, OS </b>(As Grañas do Sor)<br />
<span face="">A voz "serrón" nestes casos remite en sentido figurado a unha "montaña apuntada e larga".</span><br />
<span face="">No caso do "Serrón da Brúa" podería facer referencia ao son do vento na serra.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">SILVARES </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Este topónimo </span><span face="">probablemente</span><span face=""> </span><span face=""> </span><span face="">remita ao significado actual de silvar, aludindo a un lugar abundante en silvas. Con todo, aínda que improbable, tamén puido ser aplicado </span><span face="">co significado orixinario do latín <i>silva</i> 'bosque, fraga', que se conservou inicialmente no romance.</span><span face=""> </span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>SIÓN </b>(As Ribeiras do Sor)</span><br />
<span face="">O nome deste lugar proviría dun antropónimo <i>*(uilla) Siloni</i>, forma en xenitivo de <i>Silo</i>, nome do antigo posesor da <i>uilla </i>(granxa, casal, explotación agrícola).</span><br />
<span face="">O nome <i>Silo </i>sería de orixe xermánica (cf. J. Piel & D. Kremer <i>"Hispano-gotisches Namenbuch"</i> 1976), aínda que</span><span face=""> algúns autores prefiren interpretalo como un nome persoal autóctono (cf. A. Boullón, 1999. "Antroponimia medieval galega (ss. VII-XII)"), en canto que outros prefiren </span><span face="">derivalo dos cognomina latinos Silo, Sila e Silius (Rivas Quintas).</span><br />
<span face=""></span><br />
<span face="">Os topónimos Sión e Seón atópanse tamén </span><span face="">nos concellos de </span>Cerdedo-Cotobade e de Navia de Suarna, respectivamente. Tamén se encontra un Vilasión en Antas de Ulla, que debe ter a mesma orixe, neste caso sen elidir a caracterización de "vila".</div><div><span face=""><br /></span>
<span face=""><b>SISTO, O</b></span><span face=""> </span><span face="">(Mañón)</span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><br />
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">SISTO GRANDE, O</b><span face=""> </span><span face="">(Mañón)</span><br />
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">SISTO PEQUENO, O</b><span face=""> </span><span face="">(Mañón)</span><br />
<span face="">Os topónimos Sisto, Sistelo, Sistelín e similares derivan con moita probilidade do latín sistere ‘colocar, establecer’, e terían un significado de "corte para o gando", en relación a lugares de pasto. </span><br />
<br />
<span face="">Podemos descartar a interpretación tradicional como referencia a un antropónimo, tal como o latino Sextus ou Sixtus:dada a gran frecuencia dos topónimos "Sisto", "Sistelos", "Sistelo", "Sistelín" é totalmente improbable que se dese tal frecuencia de lugares con nome de tal posesor para un nome "Sistus" tan pouco atestado.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Por outra banda, García Arias interpreta os asturianos "Sesto" e "Sestelo" como que "parece" posible a orixe en <i>sextellus</i>, relativo ao reparto de terras a sextos (cf. <a href="https://mas.lne.es/toponimia/index.php?leer=88&palabra=sestelo">aquí</a>). Desta opinión foi tamén Isidoro Millán , que indica que estes repartos ocorrerían na época sueva. Cf. I. Millán, "Toponimia del concejo de Pontedeume y cartas reales de su puebla y alfoz". 1987 Porén, a evolución de "sextu" para "sisto", coa palatalización do "e" en "i", sería tal anomalía na evolución do galego que semella rexeitable. </span><br />
<span face="">Como curiosidade, indicar que, de ser certa a interpretación de "corte para o gado", tería un significado análogo ao asignado para o topónimos "Busto", "Bustelo".</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>SOARRUFANA </b>(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Forma composta de "Sob-Arrufana" 'ao pé da Arrufana'. Ver "A ARRUFANA".</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>SOBRE do BARBO</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Lugar situado sobre o sitio de nome "Barbo". En canto a Barbo, non viría do peixe de río dese nome, senón da raíz indoeuropea <i>*bher-</i> "ferver, bulir, manancial", a mesma orixe que "Río Barba", no <a href="http://toponimiavicedo.blogspot.com.es/">Vicedo</a> (cf. <a href="http://www.mondonedoferrol.org/estudios%20mindonienses/MINDONIENSES%2022%20%5bprotegido%5d.pdf">aquí</a>, p. 804).</span><br />
<span face="">Existen múltiplos exemplos de topónimos probablemente relacionados coa raíz <i>*barb-</i> que soportan esta hipótese. Así, por exemplo, Barbos en Ortigueira, Río das Barbelas (Cerdido, Moeche), </span><span face=""> "fonte de Barbas" (</span><a href="http://toponimiafoz.blogspot.com.es/" style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">Foz</a><span face="">), Rego de Barbadelo (Sarria). Na prov. da Coruña,</span><span face="">Rio Barboso (Laracha), Ponte da Barbela (A Capela), O Barbanza, Barbaín, Barbazán, As Barbelas, Prado da Barburiña; en Ourense, Barbantes, A Regada da Bárbora; en Pontevedra Río Barbeira.</span><br />
<span face=""><br /></span><b><span face="">SOR, Río</span></b><br />
<span face="">O topónimo "Sor" tén unha orixe prerromana, o mesmo que ocorre co "Sar", "Ser", etc.</span><br />
<span face="">Para máis detalles, ver a <a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2013/04/rio-sor-posibeis-etimoloxias.html">entrada Río Sor</a>.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""></span><span face=""><b>SOVISO </b>(Bares)</span><br />
<span face="">Termo composto, de so-Viso, "debaixo do Viso". Ver "VISO".</span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>SOUTO, O</b> (varios)</span><br />
<span face="">Do latín <i>saltum</i>, orixinariamente era "paso estreito entre montañas, rexión forestal ou bosque situado nun desfiladeiro"; despois pasou as significar "bosque de castiñeiros e por veces de carballos".</span><br />
<span face="">A importancia da castaña na alimentación en Galiza era máxima até a introdución da pataca, talvez por iso a abundancia dos topónimos "souto" en Galiza.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>SOUTULLO, O</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Forma derivada de "souto", co sufixo diminutivo-despectivo -ullo (do latín -<i>uculum</i>), presente noutras voces como pedrullo (cascallo) ou cadullo (latín <i>capituculum</i>), así como en topónimos como "Montullo". O dicionario de Eladio Rodríguez recolle de feito "soutullo" como "<i>souto pedregoso formado por altibajos y desigualdades</i>".</span><br />
<br />
<span face="">O termo souto no galego actual (e mais en portugués) significa "bosque de castiñeiros e por veces de carballos". Ver "SOUTO" para máis detalles.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Este lugar figura atestado no Catastro de Ensenada para Mañón (1752) o "Rego do Soutullo".<br />
<br />
<span face=""><b>SUASMEDAS </b>(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Composto por "su-as-medas" 'debaixo das medas'. O apelativo "meda" indica unha morea de mollos de cereal segado, aínda que pode referir tamén a "mámoa" ou, en xeral, metafóricamente, a monte cónico con punta redondeada.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""></span><span face=""><b>SUMEIRO, O</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">SUMEIROS, OS</b><span face=""> </span><span face="">(Mañón)</span><br />
<span face="">Podería derivar de "sumir" "absorber, empapar" (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=sumir&tipo_busca=lema">DdD</a>), co que indicaría un "terreo que se encharca" ou similar. A palabra "sumir" tén orixe incerta. Corominas deriva "sumir" do latín <i>sumere</i>, e rexeita completamente que derive de <i>submergere</i>, afirmando que "<i>por razones fonéticas es imposible</i>".</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">Por outro lado, hai unha acepción en portugués para "sumeiro" de "sumento, cheio de suco", ou sexa "zumento" (aínda que non a atopamos nos dicionarios clásicos). En calquer caso é dubidoso, pois sería estraña a pronuncia "sumeiro" frente á esperada de "zumeiro".</span><br />
<span face="">Alternativamente, do latín <i>summarius</i>, no sentido de "cume, outeiro, o lugar máis alto". Rivas dálle esta acepción (cf. E. Rivas, <i>"Natureza, Toponimia e fala"</i>. 2007). No entanto, non o atopamos recollido en ningún dicionario de galego.</span><br />
<span face=""></span><br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face="">Sexa como for, os topónimos "Sumeiro" e "Sumeiros" son relativamente frecuentes na toponimia galega. Así, atopamos outro "Sumeiro" en Muras.</span></div>
<span face=""><br /></span><span face=""><b>TALLO GRANDE, O</b> (Mogor -lugar de Pumar de Vale)</span><br />
<span face="">Finca de pequenas dimensións (o mesmo que "lucha"). Aparte dos significados relativos a "corte", o termo tallo tamén ven no dicionario como "cuadrado de viña", ainda que ao ser neste caso unha zona de prados, non cremos que refira a esta acepción.</span><br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face=""></span></div>
<span face="">En portugués tamén ten o significado de "finca onde se plantan cebolas, fabas. Cf. <a href="http://www.priberam.pt/dlpo/default.aspx?pal=talho">DdD</a>. Outra orixe podería ser dunha raíz indoeuropea<i> *tā-</i> 'derreterse, fluír', 'mofo', o mesmo que outros topónimos como "Tallobre" (cf. <a href="http://dspace.usc.es/bitstream/10347/2870/1/9788498875782_content.pdf">aquí</a>).</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>TARAÑÓS </b>(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Moi probablemente de "(terreos) taraños", relacionado coa voz "tarañeira" 'terreo pobre, pedregoso, de mala calidade'.</span><br />
<span face="">É un termo de orixe prerromana, posiblemente relacionado cos topónimos Taranco e Tarancos, coa mesma raíz e cun sufixo -año tamén polo xeral en topónimos de orixe prerromana.</span><br />
<span face="">Hai quen lle asigna unha orixe céltica, talvez de *<i>taraneum</i>, relacionada con <i>Taranus</i>, unha divindade céltica dos tronos. Cf. <a href="http://books.google.es/books?id=a7FUR65GG5oC&pg=PA264&lpg=PA264&dq=tara%C3%B1o+etimologia&source=bl&ots=lTUVaUML6c&sig=z5BFAY41cbDkiSJiL42JalBHuJw&hl=gl&sa=X&ei=udKPUcDVHtHW7Qb4pIEQ&ved=0CE0Q6AEwBQ#v=onepage&q=tara%C3%B1o%20etimologia&f=false">aquí</a>.</span><br />
<span face="">Existen outros moitos topónimos similares, así outro Taraños en Cedeira, Tarañeira en Guitiriz e en <a href="http://toponimiaxermade.blogspot.com.es/">Xermade</a>, etc.</span><br />
<div>
<span face=""><br /></span></div>
<span face=""></span><span face=""><b>TAUGA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(Mañón)</span><br />
<span face="">O apelativo "tauga", aínda conservado nesta zona, é o mesmo que "táboa". Deriva do latín <i>tabula </i>> tabua > tagua > tauga.</span><br /><span face="">Canto ao significado, remite a un agro chao e de forma rectangular alongada.</span><br /><br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face=""><b>TEIXIDO </b>(As Grañas do Sor)</span></div>
<span face="">Este topónimo alude a un lugar no que abundan as árbores chamadas teixos (do latín <i>taxu</i>).</span><br />
<br />
<span face=""></span>
<span face=""></span><span face=""><b>TEIXOEIRA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(</span><span face="">As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Este apelativo tén dúas acepcións. A primeira, talvez máis probable, é a de lugar onde abundan ou crían os "porco teixos", "teixugos". Alternativamente, é tamén un sinónimo de teixido, lugar onde abundan as árbores chamadas teixos ('<i>taxus baccata</i>') (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=teixoeir*&tipo_busca=lema&comodins=s">DdD</a>).</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>TERCIAS, AS </b>(As Grañas do Sor, Bares, Mañón)</span><br />
<span face="">Posiblemente derivado dunha partilla de finca efectuada a tercias, ou o "terzo" da herdanza que as leis deixan á libre disposición do testador. Alternativamente, dun pagamento de foro consistente nas quintas partes do producido pola finca.</span><br />
<span face=""></span>
<span face="">É un topónimo frecuente, que atopamos e.g. en Mosende, Landrove, Muras, etc.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>TESOURO, O</b> (</span><span face="">As Ribeiras do Sor)</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Este lugar vén recollido no Catastro de Ensenada da freguesía de Bares (1752), ao describir os límites da parroquia:</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><i> ... "sube al Campo del Tesouro y de él se baja a la fuente que llaman de Furco"</i></span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">Actualmente, segundo a toponimia recollida pola Xunta, o mesmo lugar é chamado indistintamente "Campo do Furco" e mais "O Tesouro".</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">Neste caso, tratándose de zona montañosa, "O Tesouro" non alude á produtividade desa terra, senón máis ben ao descubrimento (real ou lendario) dun tesouro.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Igualmente, o "Furco" que está próximo tamén debe gardar relación con restos arqueolóxicos.<br />
<span face="">En efecto, os topónimos deste tipo foron estudados detalladamente para outras áreas peninsulares por Gordón e Ruhstaller, concluíndo que é un claro e fiable indicador arqueolóxico. De feito, aportan unha longa listaxe de topónimos Tesoro e Tesorillo nos que se atoparon sitios arqueolóxicos (cf. M. D. Gordón e S. Ruhstaller, 1991. "<i>Estudio léxico-semántico de los nombres de lugar onubenses</i>" in Toponimia y arqueología, Sevilla).</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face="">Por exemplo, no caso d"O Tesouro" en Foz, hai unha mámoa na zona, polo que indica o doscobrimento, real ou lendario, dun tesouro dentro da mámoa ou perto dela. Unha parte moi importante das mámoas de Galiza presentan un "cono de violación", foron escavadas á busca de tesouros. Neste caso, parece que o atoparon.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div>
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face=""><b>TOELOS, OS</b> (Mañón)</span></div>
<span face="">Referido a un "lugar onde hai toelos", ou ao alcume duns antigos posesores. O dicionario define "toelo" como 'pedra que forma algunhas canteiras en comarcas galegas'.</span><br />
<span face="">Alternativamente, entre outras hipóteses, podería ter unha orixe hidronímica paleoeuropea, quer relacionado co topónimo "Toedo" (e en Castela "Toledo"), quer como diminutivo dunha forma *<i>Togio</i>, que postula E. Bascuas para topónimos similares, e derivada da raíz indoeuropea <i>*ta- </i>'fluír lentamente, lama'. Cf. E. Bascuas. <i>"Hidronimia y léxico de origen paleoeuropeo en Galicia"</i>.</span><br />
<span face="">Hai tamén un "O Toelo" en <a href="http://toponimiaburela.blogspot.com.es/">Burela</a>, tamén como microtopónimo aplicado a zona de bosque.</span><br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face=""><b>TOPETE, O</b> (Mañón)</span></div>
<span face=""><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Este topónimo podería <span face="">remitir á forma en diminutivo de "tope", pola forma dos terreos que se "introducen" entre os lugares das </span>Palloza e a Coca. Tamén pode remitir a <span face=""> algún tipo de saínte ou marco. </span>De feito, neste Topete, atópase ao pé do Chao das Medas, posiblemente referido a mámoas, dada a zona e a súa abundancia na zona. Tamén "A Fonte do Topetón (Guitiriz) se atopa ao pé da Moa do Porto. <span face="">Apoiando a interpretación relativa a penedo, o</span><span face=""> Proxecto Toponimia de Galicia rexistra en Muras unha Pena do Topete, e tamén A Topetada e o Coto da Topetada en Muíños (Ou), con abundantes penedos, reforzando a hipótese orográfica.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Por outro lado, tamén podería remitir ao sobrenome Topete dun antigo posesor destes terreos. </div>Rosario Soto indica que este alcume xa está documentado como "Topete" ("guecho ou rizo de pelo que se levanta sobre a fronte") no séc XIII (cf. R. Soto, 2018. "Alcumes e sobrenomes medievais en Galicia").</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face=""><br /></span>
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">TORNO, O</b><span face=""> (As Grañas do Sor)</span><br />
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">TORNO DO MUÍÑO, O</b><span face=""> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face=""><b>TORNOS, OS</b> (As Grañas do Sor, Mañón)</span><br />
<span face="">Os topónimos "Torno" e "Retorno" son en xeral de orixe prerromana, cun significado de "chorro de auga", probablemente derivados da raíz hidronímica prerromana <i>*ter-</i> 'frotar, atravesar'.</span><br />
<span face="">Ver a entrada específica de blog <a href="http://penadacataverna.blogspot.com.es/2014/01/a-pena-do-retorno-o-torno-torna-e.html">Pena da Cataverna </a>para máis detalles.</span><br />
<br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<span face=""><b>TORRE, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(Bares, Mañón, Mogor </span>-lugar de San Fiz)</div><div class="separator" style="clear: both;"><span face=""><b>TORRE DE LAMA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Ribeiras do Sor</span>)</div>
<span face="">Os topónimos non se refiren estritamente a torres, senón a casas-torre, casas fidalgas ou casas grandes, de labradores ricos.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Son topónimos, por tanto, con valor histórico.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">No caso da Torre de San Fiz, debeu ser a torre señorial do "mayorazgo" de San Fiz, fundado por "Alverto de Lago Pardo de Lama". No ano 1655 aínda exitía este "mayorazgo" en San Fiz, daquela escrito, en castelán, como "San Fins" (cf. Federico Maciñeira, 1904, en "Almanaque Gallego" <a href="http://biblioteca.galiciana.gal/gl/catalogo_imagenes/grupo.do?path=1002589&posicion=78&presentacion=pagina">GALICIANA</a>).<br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>TOURAL, O</b> (As Ribeiras do Sor)</span><br />
<span face="">Un "toural" é un "campo onde se fai unha feira de gado" (cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=toural&tipo_busca=lema">DdD</a>), derivado directo do latín <i>taurale</i>, abundancial de <i>taurus</i> 'touro'. Descoñecemos se este é o caso deste "Toural", aínda que semella improbable considerando o emprazamento.</span><br />
<span face=""></span><br />
<span face="">Unha alternativa é unha orixe prerromana paleoeuropea, na base <i>*taur-</i>. De feito, E. Bascuas admite para Toural a posibilidade da orixe prerromana, aínda que tampouco rexeita totalmente a orixe no latín <i>taurus </i>'touro'. Porén, en base á frecuencia de topónimos "Toural" e similares, e tendo en conta que en Galicia xeralmente é máis frecuente o uso de "boi", considera como máis probable, por tanto, asignarlle polo xeral a Toural unha orixe prerromana. Cf. E. Bascuas <i>"Hidronimia y léxico de origen paleoeuropeo en Galicia"</i>. 2006.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>TRALO BARGO</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Indicando un lugar situado "tras do Bargo". Un "vargo" ou "bargo" é unha laxe ou lousa delgada, por veces usada para separar fincas.</span><br />
<span face="">Neste caso reflexaría, xa que logo, un lugar situado tras dun lugar chamado "Bargo" ou tras dunha finca chousada con bargos.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face="">A orixe de "vargo" é prerromana, celta, o mesmo que en castelán <i>várgano </i>'<i>cada uno de los palos o estacas dispuestos para construir una empalizada</i>'. No medieval "<i>Liber Testamentorum</i>" da Catedral de Oviedo menciónase "<i>facere sepes et varganos</i>", onde tamén semella indicar unha clase de valado ou palizada.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>TRAS DO PERUCHO</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Indicando un lugar situado "detrás do terreo do Perucho". </span><br />
<span face="">O antropónimo "Perucho" é un hipocorístico de "Pero" (forma antiga por "Pedro").</span><br />
<br />
<span face=""><b>TROITÍN </b>(Mañón)</span><br />
<span face="">De <i>(uilla) Tructini</i>, forma en xenitivo de <i>Tructinus</i>, remitindo ao nome do antigo posesor da <i>uilla</i> (granxa, casal, explotación agrícola). É un nome de orixe xermánica. En efecto, Piel indica que figura atestado <i>Tructino</i> no 960, derivándoo do gótico *<i>draúhts </i>'exército, bando, séquito'. Cf. p. 371, J. Piel <i>"Os nomes germânicos na toponímia portuguesa" in "Boletim de filologia"</i>, Tomo II.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">O lugar figura atestado no Catastro de Ensenada para Mañón (1752) como "Truitín".<br />
<span face=""></span><br />
<span face=""><b>TURLÁS, OS</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Significado descoñecido. Talvez alcume relacionado con "terrulán" ("terco").</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>UZAL, O</b> (As Ribeiras do Sor)</span><br />
<span face="">Lugar onde abundan as uces. Noutras zonas chámase "barcial" (de barcia) Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=uzal&tipo_busca=lema">DdD</a>.</span><br />
<br />
<span face=""></span><span face=""><b>VALGA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">O termo ten varias acepcións: </span><br />
<ul>
<li><span face="">Sopé dun monte (Vilamaior, Guntín). </span></li>
<li><span face="">En Pontevedra, un val ben marcado. Do latín <i>vallica </i>'vale'. </span></li>
<li><span face="">En Gorgullos, Coruña: valgada de valgar (encurvar, facer val) dun verbo *vallicare. (FrampasII) </span></li>
</ul>
<span face="">Neste caso trátase dunha zona de prado. Na zona rexístrase "valgueira", co significado de "valgada, pequena depresión" no terreo.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>VALIÑA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(Mañón)</span><br />
<span face="">Un "vale" pequeno. O nome vale tiña xénero feminino antigamente, de aí que neste topónimo se conserve en feminino.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>VEDRO, O</b> (As Grañas do Sor, As Ribeiras do Sor, Bares, Mañón)</span><br />
<span face=""><b>VEDROS, OS </b>(As Grañas do Sor)</span><br /><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">O termo "vedro" é definido en galego como "os vestixios dos valadares de terra, dos cercados antigos dos montes, rozas, estivadas, etc" (Cf. DdD). No portugués antigo tiña un significado similar: "valo, tapume, cómaro con que se cercan os campos e searas" (s.v. "vedro", in Viterbo, "Elucidário", 1798). </div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">É de notar, tal como rexistan os dicionarios de galego, que nalgúns lugares "vedro" tomou a acepción máis específica de "monte de rozas, que se cava para cultivalo con trigo ou centeo", aínda que o máis probable é que se trate da acepción xeral indicada previamente.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b><br /></b></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><b>VENDAVAL, O</b> (As Grañas do Sor)</div>
<span face="">Este nome remite a un lugar no que "ataca" o vendaval, probablemente estea orientado a norte.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""><b>VIACOVA </b>(Bares)</span><br />
<span face="">Composto "vía cova", que alude a unha vía ou camiño cóncava, profunda, probablemente unha congostra que queda entre valados.</span><br />
<span face=""><br /></span>
<span face=""></span><span face=""><b>VILAMUÍN </b>(Mañón)</span><br />
<span face="">Posiblemente de <i>Uilla Munini</i>, forma en xenitivo de *<i>Muninus</i>, remitindo ao nome do antigo posesor da <i>uilla</i> </span>altomedieval (granxa, casal, explotación agrícola). É un nome de orixe latina.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face="">Este topónimo foi estudado por J. M. Piel, sen chegar a unha conclusión clara, aínda que apuntando para un antropónimo *<i>Munius</i>, do que proviría *<i>Muninus</i> (cf. J. Piel, </span><span face="">1984</span><span face="">. </span><i style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">"Novissimas achegas à história da tradição antro-toponomástica mais antiga latina no noroeste galaico", in "Verba"</i><span face=""> 11). Cf. </span><a href="https://www.google.es/url?sa=t&rct=j&q=&esrc=s&source=web&cd=3&ved=0CD8QFjAC&url=http%3A%2F%2Fdspace.usc.es%2Fbitstream%2F10347%2F4924%2F1%2Fpg_007-026_verba11.pdf&ei=qlHFUd6_IqaV7AabvYD4Cg&usg=AFQjCNFi_Bn8Tn0zXyrc2fFyL_WW5w2cPg&sig2=-E0h2iSRtXH0_k5wVXe3iA" style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">aquí</a><span face="">. </span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>VILELA </b>(Mogor)</span><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Diminutivo de "vila", formado co antigo sufixo -ela. Aquí o apelativo "vila" referiría a unha <i>uilla</i> altomedieval (granxa ou explotación agrícola). Indica, xa que logo, unha pequena explotación agrícola altomedieval.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">É de notar a antigüidade deste topónimo, pois xa na Idade Media o diminutivo en -iño/-iña substituíu ao antigo en -elo/-ela. Xa que logo, este lugar está poboado desde a Alta Idade Media polo menos.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Dada a existencia dun castro en Vilela, o lugar puido ser continuación poboacioal do antigo castro.</div><div><br /></div></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">Este lugar xa aparece atestado como "Casal de Vilela" no 1545 nun "apeo" do Mosteiro da Coelleira </span><span face="">(c</span>f. E. Cal, 1983. "<i>El monasterio de san Miguel de la isla de la Colleira</i>"). Testaba dunha banda co río "Ferbeo" e pola outra no de Vilela.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Dous séculos despois figura recollido no Catastro de Ensenada da freguesía de Bares (1752), ao indicar a situación dun muíño de auga.<br />
<br />
<span face=""><b>VISO, O </b>(Mañón)</span><br />
<span face="">Un "viso" designa "un sitio alto, sitio elevado, con boas vistas". Cf. </span><a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=viso&tipo_busca=lema" style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">DdD</a><span face="">.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="separator" style="clear: both;"><span face=""><b>XANAZ</b> (Mogor)</span><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">Topónimo que remite ao nome do antigo posesor da <i>uilla</i> altomedieval (granxa, casal, explotación agrícola) que debeu existir nese lugar. Soporta esta hipótese o feito de que o </span>Nomenclator recolle outros dous Xanaz que corresponden con núcleos de poboación, un en Guntín e outro en Abadín.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">Debe provir dun</span> <i>(uilla) Iamnacii</i>, forma en xenitivo de <i>Iamnacius</i>, nome de orixe grega. Está atestado no séc. X en Galiza como <i>Iannacio </i>(cf. CODOLGA, T. Celanova, 962).</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">Por outro lado, Bascuas postulou que os topónimos Xanarde e Xanaz virían dunha mesma forma prerromana que xeraría estes dous nomes persoais (cf. E. Bascuas, 2014. "Novos estudos de hidronimia paleoeuropea galega").</div></div></div>
<div><br /></div></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face=""><b>XARAL, O</b> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Terras de "xabre" (terra areosa dura, xeralmente formada pola descomposición do granito).</span><br />
<span face="">Tampouco se pode descartar a acepción alternativa de "lugar onde abundan as xaras", a planta de nome científico cistus ladanifer.</span><br />
<span face="">Na comarca, existe tamén "Xuxarrido", de "Xarrido" en Bares e outros "Xaral" nas <a href="http://toponimiavicedo.blogspot.com.es/2014/02/apuntes-sobre-microtoponimia-do.html">Negradas</a>, en Landrove, etc.</span><br />
<span face=""><br /></span><span face=""><b>XARDÍS, OS</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Topónimo transparente. Probablemente cun senso metafórico (positivo, desiderativo ou pexorativo), pois hai moitos topónimos "xardín" localizados en sitios non apropiados para ser un xardín (e.g. cando están lonxe de lugares habitados).</span><br />
<span face="">Segundo Crespo Pozo, xardín tería a acepción de "horto, horta pequena" (cf. J. S. Crespo, "Nueva contribución a un vocabulario castellano-gallego ..". Vol II, 1979).</span><br />
<span face=""><b><br /></b><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><div class="separator" style="clear: both;"><span face=""><b>XINXEIRAS, AS</b> (As Ribeiras do Sor)</span></div><span face="">A "xinxeira" (en portugués <i>ginjeira</i>) é o nome alternativo para "guindeira", o "<i>prunus cesarus</i>". </span>Cf. <a href="http://sli.uvigo.es/ddd/ddd_pescuda.php?pescuda=xinxeira&tipo_busca=lema">DdD</a>.</div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">É moi interesante o topónimo pois atesta o uso galego da forma "xinxa" non está rexistrado o seu uso actual en Galiza, soamente no sur de Ourense. </span><br /></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face=""><br /></span></div></span>
<span face=""><b>XIRA, A</b></span><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<div class="separator" style="clear: both;">
<b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">XIRAS, AS </b><span face="">(Mogor -lugar do Vilar)</span></div>
<span face="">Unha xira é un terreo de labradío estreito e pequeno, posiblemente sendo "xira" no sentido de paseo. É un significado habitual de "xira" neste concello e en toda a zona.</span><br />
<div>
<span face=""></span><br />
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face=""><b>XUDRES </b>(Bares)</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Os termos "xudre", "zudre" ou "xurro" teñen dúas acepcións: unha de "líquido que sae dos lugares de depósito, como latrinas e vertedoiros", e outra de "torrente, auga que escorre".</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";">
<span face=""><span face="">Xeralmente, o significado destes topónimos, non situados en zonas de poboación, corresponde ao de "auga que escorre de chuvia, torrente".</span></span></div>
<div style="font-family: "times new roman";"><span face=""><span face=""><br /></span></span></div>
<span face="">
</span></div>
<span face=""></span><span face=""><b>XURRIÓN, O</b> (Mañón)</span><br />
<span face="">Derivado de "xurrar" ou "xurrear", brotar agua de un manancial, cano, etc. Por tanto, significaría "o lugar que xurra".</span><br />
<span face="">Os termos sinónimos "xurrio", "xurro", "zudre" teñen dúas acepcións: unha de "líquido que sae dos lugares de depósito, como latrinas e vertedoiros", e outra de "torrente, auga que escorre".</span><br />
<span face="">Xeralmente, o significado destes topónimos, non situados en zonas de poboación, correspondería co de "auga que escorre de chuvia, torrente". </span><span face="">Aludirá a unha cale pola que escorre a auga da chuvia.</span><br />
<div>
<br /></div>
<span face=""><b>XURREIRA, A</b></span><b style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;"> </b><span face="">(As Grañas do Sor)</span><br />
<span face=""><b>XURREIRAS, AS</b></span><span face=""> (As Grañas do Sor)</span><br />
<span face="">Ambos os predios, A Xurrreira e As Xurreiras, están pegados un ao outro, e As Xurreira lindan por nordés coa aldea da Cabana Vella.</span></div><div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;"><span face="">O topónimo "Xurreira" é frecuente en toda a zona, en lugares de prados, referido a "barrizal ", "lugar onde escorre a auga". Cf. </span><a href="http://sli.uvigo.es/DdD/ddd_pescuda.php?pescuda=xurreira&tipo_busca=lema" style="font-family: arial, helvetica, sans-serif;">DdD</a><span face="">.</span><span face=""></span><br />
<span face="">Os termos "surro", "zudre" ou "xurro" teñen dúas acepcións: unha de "líquido que sae dos lugares de depósito, como latrinas e vertedoiros", e outra de "torrente, auga que escorre". </span><br />
<span face="">Aludirá a unha cale pola que escorre a auga da chuvia. Alternativamente, puido ser As Xurreiras aludir ao xurro que sairía das casas da Cabana Vella, e máis tarde A Xurreira tomar ese nome ao repartirse o predio das Xurreiras.</span><br />
<br />
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<span face=""><b>XUXARRIDO </b>(Bares)</span><br />
<span face="">De "Su-xarrido" 'debaixo do xarrido'. Un "xarrido" designa un lugar onde abunda o xarro ou xabre: unha terra areosa dura, xeralmente formada pola descomposición do granito. Esta é a acepción mais probable, sendo en Bares, pois os toponimos "Xarrido" acostuman ser en sitios de costa e praia (cf. imaxe <a href="http://lugaresquever.com/s?as=foto&fp=26899345">aquí</a> da "Insua Xarrido").</span><br />
<span face="">Outra acepción de "xarrido" é a de lugar onde nace a planta chamada "xarro". No entanto, nesta zona esta planta é chamada "corno".</span></div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
</div>
<div class="MsoNormal">
<br /></div>
</div>
</div>
<div class="MsoNormal" style="margin-bottom: 0pt;">
<br /></div>
Xosé Gonzálezhttp://www.blogger.com/profile/16295748184812609511noreply@blogger.com2